คอลัมน์ “ส่องโลกพลังงาน” หนังสือพิมพ์ไทยนิวส์ “ต้นไม้” สร้างสภาวะสบาย ประหยัดพลังงาน         ประเทศไทยมีภูมิอากาศแบบเขตร้อนชื้น ดังนั้น สภาพภูมิอากาศจึงมีอุณหภูมิและความชื้นสูงเกือบตลอดทั้งปี ประกอบกับภาวะอากาศที่ร้อนเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ในปัจจุบัน ทุกวันนี้เวลาไปไหนมาไหนเราก็มักจะเห็นอาคารบ้านเรือนต่างๆ ติดเครื่องปรับอากาศกันเต็มไปหมด จนดูเป็นเรื่องปกติไปแล้ว โดยเฉพาะในเมืองป่าคอนกรีตทั้งหลาย อาคารบ้านเรือนส่วนใหญ่ก็สร้างตามแบบฝรั่ง ความร้อนจึงสะสมอยู่ตามถนนและอาคารคอนกรีตทำให้ร้อนกันไปหมด ทางออกสุดท้ายที่ทุกบ้านมักจะเลือกก็คือการติดเครื่องปรับอากาศ เรียกว่ายอมเสียเงินจ่ายค่าไฟฟ้าเพื่อสร้างความเย็นสบายให้แก่ตนเอง โดยที่ลืมไปว่าความร้อนที่เกิดขึ้นนั้นมีที่มาจากการสร้างบ้านที่ไม่เหมาะสมและไม่มีร่มไม้ช่วยบังแสงแดดให้ความเย็น         ลักษณะการสร้างบ้านเรือนให้เย็นสบายและเหมาะกับสภาพภูมิอากาศเขตร้อนอย่างเมืองไทยก็คือบ้านทรงไทยนั่นเอง ซึ่งก็พอมีให้เห็นอยู่บ้างในปัจจุบันที่สามารถนำมาปรับใช้ในด้านการอนุรักษ์พลังงานได้ เช่น การสร้างหลังคาทรงสูงเพื่อการระบายความร้อนที่ดี, การสร้างชายคาบ้านยื่นยาวและหลุบต่ำเพื่อป้องกันแสงแดดกระทบผนังบ้าน หรือการสร้างหน้าต่างที่ต่ำทำให้ลมถ่ายเทได้สะดวก เป็นต้น สิ่งเหล่านี้นับเป็นภูมิปัญญาไทยทั้งสิ้น ที่เกิดขึ้นเพื่อทำให้บ้านเย็นสบาย จึงน่าจะนำมาปรับใช้เพื่อให้มีการใช้พลังงานที่น้อยลง และสอดคล้องกับกระแสอนุรักษ์พลังงานในปัจจุบันได้เป็นอย่างดี         การจัดสภาพแวดล้อมอีกประการหนึ่งที่จัดเป็นภูมิปัญญาของไทยเช่นกัน ที่ช่วยทำให้อาคารบ้านเรือนเย็นสบายแต่บางทีหลายคนก็มองข้ามหรือลืมไป นั่นก็คือ "ต้นไม้" ซึ่งมีส่วนช่วยอย่างมากในการให้ความเย็นแก่อาคารบ้านเรือน โดยใช้หลักการง่ายๆ ในการคายน้ำ และดูดซับความร้อนในช่วงเวลากลางวัน, การให้ร่มเงาบังแดดและป้องกันความ-ร้อน และการป้องกันไม่ให้แสงแดดกระทบพื้นผิวอาคาร ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของการสะสมความร้อน เป็นต้น โดยเราสามารถเปรียบเทียบให้เห็นความแตกต่างได้อย่างชัดเจน ยกตัวอย่างเช่น ระหว่างผนังอาคารที่มีต้นไม้ช่วยบังแสงแดดกับผนังอาคารที่รับแสงแดดโดยตรงจะพบว่า ผนังอาคารที่มีต้นไม้ช่วยบังแสงแดดนั้นมีอุณหภูมิต่ำกว่าผนังอาคารที่รับแสงแดดโดยตรงถึง 8 องศาเซลเซียส เพราะฉะนั้น หากเรามองแง่ของการประหยัดพลังงานแล้ว นับว่าต้นไม้มีส่วนช่วยในเรื่องนี้เป็นอย่างมาก เพราะทำให้บ้านเรือนเย็นสบาย จึงช่วยลดความจำเป็นที่จะต้องใช้เครื่องปรับอากาศหรือแม้กระทั่งพัดลมได้         สำหรับเทคนิคง่ายๆ ในการปลูกต้นไม้ เพื่อสร้างความเย็นให้แก่อาคารบ้านเรือนนั้น ให้พิจารณาปลูกต้นไม้ทรงสูงเพื่อบังแสงแดด โดยควรปลูกในทิศตะวันออก, ทิศตะวันตกและทิศใต้ เพราะเป็นด้านที่ได้รับแสงแดดมากที่สุด เป็นการป้องกันแสงแดดกระทบผนังและหลังคา แต่ต้องหมั่นตัดกิ่งไม้ให้โปร่งเพื่อให้ลมสามารถพัดผ่านได้ จะช่วยลดอุณหภูมิภายนอกใกล้บริเวณบ้าน และป้องกันลมร้อนพัดผ่านเข้าตัวบ้านมากเกินไป ทิศที่ควรหลีกเลี่ยงการปลูกต้นไม้ คือ ทิศเหนือ เนื่องจากเป็นด้านที่ไม่ได้รับแสงแดดโดยตรง จึงควรเปิดให้ได้ใช้ประโยชน์จากแสงจากธรรมชาติดีกว่า นอกจากนี้ การปลูกพืชคลุมดิน ปลูกหญ้า จัดแต่งสวน ก็ช่วยเป็นฉนวนกันความร้อนให้กับพื้นดินหรือแม้แต่การจัดทำน้ำตกจำลองก็ช่วยให้สภาพแวดล้อมโดยรอบบ้านเย็นลงด้วย

เรื่องเล่าของงานภาคสนามของศูนย์อนามัยที่ 8 เริ่มมาตั้งแต่ 2 ปีที่แล้ว  เริ่มจากแนวความคิดที่ว่าทำอย่างไรจึงจะให้สวนในบริเวณศูนย์ ฯ สวยงามเป็นที่พึงพอใจของผู้พบเห็น  คนสวนจึงได้มีการพูดคุยแลกเปลี่ยนเรียนรู้เรื่องการจัดสวน มีการแบ่งพื้นที่การจัดสวน ติดป้ายชื่อเจ้าของพื้นที่  ในปีแรกคนสวนของเราได้มีโอกาสมานำเสนอผลงานในตลาดนัดการจัดการความรู้ปีแรกเรื่อง สวนสวยเราช่วยกัน   

บริเวณด้านหน้าศูนย์ ฯ

บริเวณทางเข้าศูนย์ ฯ

       ในปีที่ผ่านมา ได้มีการพูดคุยกันว่าในการจัดสวน เราต้องไปซื้อดินมา เสียค่าใช้จ่าย และไม่ค่อยได้คุณภาพตามต้องการ จากการพูดคุยจึงได้มีความคิดขึ้นมาว่า เราน่าจะทำดินเอง เพราะเศษใบไม้ โดยเฉพาะใบต้นก้ามปู ของศูนย์เรามีมากมาย  คนสวนในงานภาคสนามบางท่านก็มีประสบการณ์ในการทำดิน จากแนวความคิดจึงได้ร่วมกันไปศึกษาดูงานที่พื้นที่ในชุมชน ที่เป็นต้นแบบการทำดินผสม (งานนี้คนสวนไปกันเอง ติดต่อเอง ไปเอง)  จึงได้คิดดินผสมที่เหมาะกับการปลูกต้นไม้ในศูนย์ ฯ  โดยการทดลองส่วนผสมจนได้อัตราส่วนที่เหมาะสม และได้มานำเสนอในตลาดนัดดารจัดการความรู้ปีที่ 2 เรื่อง จากสวนสวย สู่ดินผสม ศูนย์ 8

ด้านข้างศูนย์ ฯ จุดเริ่มต้นในการใช้ดินผสม

ด้านหลังตึกหน้า ข้างโรงรถ

 

ระหว่างตึกผู้ป่วย

ข้างตึกอำนวยการ 

ในห้องนำก็มีต้นไม้

      ปีต่อไป คนสวนเริ่มคิดแล้วว่าจะทำอะไรต่อ  สวนก็สวยแล้ว ดินผสมก็มีแล้ว (กำลังพัฒนาต่อยอดด้วย)  เลยมีแนวคิดในการจัดสวนหย่อมในอาคาร ตอนนี้ทำไปได้ 4-5 ที่แล้ว กำลังปรับปรุงอยู่ครับ ปีหน้าคงมีงานของงานสนามมาให้ชมอีก  และขอชื่นชมต่อความคิดให้การพัฒนาอย่างต่อเนื่องครับ

 

ต้นไม้เป็นกระถางวางตามจุด

สวนหย่อมที่เริ่มทำครับ

 

ขอบคุณครับ