เค้าโครงวิจัยในชั้นเรียน

๑.  ชื่อเรื่องวิจัย  ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวิชาการงานอาชีพและเทคโนโลยี  ของชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๕ ที่ใช้การสอนรูปแบบโครงงาน

๒.    ชื่อผู้วิจัย  นายทองใบ  ปัดทำ

๓.     ความเป็นมาและความสำคัญของการวิจัย

การเปลี่ยนแปลงทางสังคมอย่างรวดเร็ว ความเจริญก้าวหน้าทางด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีสารสนเทศเกิดขึ้นมากมาย การเชื่อมโยงข้อมูลข่าวสารไร้พรมแดน หลั่งไหลเข้าสู่ครัวเรือนจนกลายเป็นส่วนหนึ่งของการดำเนินชีวิต ก่อให้เกิดผลกระทบและปัญหาต่าง ๆ เศรษฐกิจอยู่ในสภาพวิกฤติ เกิดความผันผวนทางการเมือง ความเสื่อมของวัฒนธรรมและศีลธรรม (สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน, ๒๕๔๗)

                พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พุทธศักราช ๒๕๔๒ มาตรา ๒๓ ที่กำหนดว่าการจัดการศึกษาทั้งในระบบ การศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย ต้องเน้นความสำคัญทั้งความรู้ คุณธรรม กระบวนการเรียนรู้และบูรณาการตามความเหมาะสมของแต่ละระดับการศึกษา ในเรื่อง ความรู้เกี่ยวกับตนเอง และความสัมพันธ์ของตนเองกับสังคม ได้แก่ ครอบครัว ชุมชน ชาติ และสังคมโลก  รวมถึงความรู้เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ความเป็นมาของสังคมไทย และระบบการเมืองการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ความรู้และทักษะด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ความรู้ความเข้าใจและประสบการณ์ เรื่องการจัดการ การบำรุงรักษาและการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างสมดุลยั่งยืน ความรู้และทักษะในการประกอบอาชีพและการดำรงชีวิตอย่างมีความสุข และมาตรา ๒๔ การจัดกระบวนการเรียนรู้ให้สถานศึกษาและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องดำเนินการในเรื่อง จัดเนื้อหาสาระและกิจกรรมให้สอดคล้องกับความสนใจและความถนัดของผู้เรียน โดยคำนึงถึงความแตกต่างระหว่างบุคคล ฝึกทักษะ กระบวนการคิด การจัดการ การเผชิญสถานการณ์และการประยุกต์ความรู้มาใช้เพื่อป้องกันและแก้ไขปัญหา จัดกิจกรรมให้ผู้เรียนได้เรียนรู้จากประสบการณ์จริง ฝึกการปฏิบัติให้ทำได้ คิดเป็น ทำเป็น รักการอ่านและเกิดการใฝ่รู้อย่างต่อเนื่อง จัดการเรียนการสอนโดยผสมผสานสาระความรู้ด้านต่าง ๆ อย่างได้สัดส่วนสมดุลกัน รวมทั้งปลูกฝังคุณธรรม ค่านิยมที่ดีงามและคุณลักษณะอันพึงประสงค์ไว้ในทุกวิชา ส่งเสริมสนับสนุนให้ผู้สอนสามารถจัดบรรยากาศ สภาพแวดล้อม สื่อการเรียน และอำนวยความสะดวกเพื่อให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้และมีความรอบรู้ รวมทั้งสามารถใช้การวิจัยเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการเรียนรู้ ทั้งนี้ ผู้สอนและผู้เรียนอาจเรียนรู้ไปพร้อมกันจากสื่อการเรียนการสอนและแหล่งวิทยาการประเภทต่าง ๆ จัดการเรียนรู้ให้เกิดขึ้นได้ทุกเวลา ทุกสถานที่ มีการประสานความร่วมมือกับบิดามารดา ผู้ปกครอง และบุคคลในชุมชนทุกฝ่าย เพื่อร่วมกันพัฒนาผู้เรียนตามศักยภาพ(พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒,

๒๕๔๒)

                การจัดกิจกรรมการเรียนการสอน วิชาการงานอาชีพและเทคโนโลยีของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๕ ใช้นักเรียนเป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ ด้วยการให้นักเรียนรวมกลุ่มกันร่วมกันทำงาน ดำเนินกิจกรรมการเรียนร่วมกัน เพื่อร่วมกันแก้ปัญหา และทำกิจกรรมร่วมกันตามความเชื่อพื้นฐานที่ว่า บุคคลแต่ละคนมีความสามารถในตนเอง ประสบการณ์ที่สมาชิกได้รับ บุคคลมีอิทธิต่อกลุ่มและกลุ่มช่วยส่งเสริมให้สมาชิกแต่ละคน มีการพัฒนาทัศนคติทางสังคมในทางที่ดีขึ้น(กาญจนา ไชยพันธ์, ๒๕๔๗)

                การเรียนรู้แบบโครงงาน เป็นการเรียนรู้ที่ใช้เทคนิคหลากหลายรูปแบบมาผสมผสานกัน ได้แก่ กระบวนการกลุ่ม การฝึกคิด การแก้ปัญหา การเน้นกระบวนการ การสอนแบบร่วมกันคิด เพื่อมุ่งให้ผู้เรียนเรียนรู้เรื่องใดเรื่องหนึ่งจากความสนใจ โดยใช้กระบวนการและวิธีการทางวิทยาศาสตร์ ลงมือปฏิบัติและค้นหาคำตอบด้วยตนเอง (กระทรวงศึกษาธิการ, ๒๕๕๐) วิธีการสอนแบบโครงงาน เพื่อให้ผู้เรียนร่วมกันเรียนรู้ ร่วมคิด ร่วมปฏิบัติ ร่วมประเมินผล อันจะทำให้ผู้เรียนประสบผลสำเร็จได้

๔.     คำถามของการวิจัย

ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวิชาการงานอาชีพและเทคโนโลยี  ของชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๕ ที่ใช้การสอนรูปแบบโครงงาน อยู่ในระดับใด

๕.    วัตถุประสงค์ของการวิจัย

๕.๑ เพื่อศึกษาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวิชาการงานอาชีพและเทคโนโลยี  ของนักเรียน

ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๕ ที่ได้รับการสอนโดยรูปแบบโครงงาน

๖.      ขอบเขตและข้อจำกัดของการวิจัย

๖.๑ ประชากรและกลุ่มเป้าหมาย นักเรียนโรงเรียนซำสูงพิทยาคม ที่เรียนในภาคเรียนที่ ๒ ปีการศึกษา ๒๕๕๑ จำนวน ๖๓๐ คน

๖.๒ กลุ่มตัวอย่าง นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๕ โรงเรียนซำสูงพิทยาคม ที่เรียนในภาคเรียนที่ ๒ ปีการศึกษา ๒๕๕๑ จำนวน ๓ ห้องเรียน ที่สุ่มมาโดยการเฉพาะเจาะจง

๖.๓ ตัวแปรในการวิจัย

        ๖.๓.๑ ตัวแปรต้น มี ๑ ตัว คือ การจัดการเรียนการสอนโดยรูปแบบโครงงาน

๖.๓.๒ ตัวแปรตาม มี ๑ ตัว คือ ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน

       ๖.๔ เนื้อหาวิชา การงานอาชีพและเทคโนโลยี  ชื่อหน่วย โครงงานอาชีพ

       ๖.๕ ระยะเวลาทำการศึกษาวิจัย เดือนมกราคม ถึง มีนาคม ๒๕๕๒

๗.    คำจำกัดความ หรือนิยามศัพท์เฉพาะ

๗.๑  โครงงาน หมายถึง โครงงานที่นักเรียนโรงเรียนซำสูงพิทยาคม ร่วมกันจัดทำขึ้น

๗.๒  นักเรียน หมายถึง นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๕ โรงเรียนซำสูงพิทยาคม จำนวน ๓

ห้องเรียน ที่เรียนในภาคเรียนที่ ๑ ปีการศึกษา ๒๕๕๑

๗.๓ ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน หมายถึง ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวิชาการงานอาชีพและ

เทคโนโลยี  ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๕

๘.    ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ

๘.๑ ครูและบุคลากรทางการศึกษาได้รูปแบบการจัดการเรียนการสอนแบบโครงงานไป

ประยุกต์ใช้ในชั้นเรียนและรายวิชาอื่นอื่น ๆ

๘.๒ นักเรียนมีปฏิสัมพันธ์ภายในกลุ่ม และมีประสบการณ์ในการร่วมกิจกรรมโครงงาน

๙.      วรรณกรรม/เอกสารและรายงานการวิจัยที่เกี่ยวข้อง

๙.๑ แผนพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑๐ (พ.ศ. ๒๕๕๐-๒๕๕๔)

                แผนพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑๐ (พ.ศ. ๒๕๕๐-๒๕๕๔) กล่าวถึงการเสริมสร้างทุนทางสังคมเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน ในบริบทสังคมไทย ทุนทางสังคมถือเป็นทุนสำคัญที่เสริมสร้างวิถีชีวิตที่ดีงามของคนในสังคม ทุนทางสังคมเกิดจาก การรวมตัว ร่วมคิด ร่วมทำ บนฐานของความไว้เนื้อเชื่อใจ สายใยความผูกพัน และวัฒนธรรมที่ดีงามของสังคมไทยผ่านระบบความสัมพันธ์ในองค์ประกอบหลักได้แก่ คน สถาบัน วัฒนธรรม และองค์ความรู้ ซึ่งจะเกิดเป็นพลังในชุมชนและสังคม โดยเฉพาะคนเป็นบทบาทหลักในการพัฒนาประเทศ ที่ต้องได้รับการพัฒนาในทุกมิติทั้งด้านสุขภาพ ด้านจิตใจ ด้านสติปัญญา ให้มีศักยภาพและมีความสามารถในการเรียนรู้ด้วยตนเองและเรียนรู้ร่วมกันเป็นกลุ่มอย่างต่อเนื่อง จนมีนิสัยใฝ่รู้ไปตลอดชีวิต และพร้อมปรับตัวให้เข้ากับการเปลี่ยนแปลงของโลก รวมทั้งมีความรู้ และทักษะในการประกอบอาชีพที่สนับสนุนการเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศ เมื่อมารวมตัวร่วมคิดร่วมทำในกิจกรรมต่าง ๆ นำความรู้ที่ตนเองมีอยู่มาแลกเปลี่ยน เกิดการเรียนรู้อย่างต่อเนื่องและก่อให้เกิดประโยชน์อย่างกว้างขวางขึ้น

๙.๒ พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒ แก้ไขเพิ่มเติม(ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๔๕

มาตรา ๒๒ การจัดการศึกษาต้องยึดหลักว่าผู้เรียนทุกคนมีความสามารถเรียนรู้และพัฒนาตนเองได้ และถือว่าผู้เรียนมีความสำคัญที่สุด กระบวนการจัดการศึกษาต้องส่งเสริมให้ผู้เรียนสามารถพัฒนาตามธรรมชาติและเต็มตามศักยภาพ มาตรา ๒๔ การจัดกระบวนการเรียนรู้ต้องจัดเนื้อหาสาระและกิจกรรมให้สอดคล้องกับความสนใจของผู้เรียน ฝึกทักษะ กระบวนการคิด การจัดการ การเผชิญสถานการณ์ ให้ผู้เรียนได้เรียนรู้จากประสบการณ์จริง ฝึกปฏิบัติให้ทำได้ คิดเป็น ทำเป็น รักการอ่านและเกิดการใฝ่รู้อย่างต่อเนื่อง

                ๙.๓  การจัดการเรียนการสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ (Student-centered Instruction)

                ทิศนา แขมณี (๒๕๕๐) กล่าวว่าการจัดการเรียนการสอนโดยให้ผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง เป็นการจัดการเรียนการสอนที่ยึดผู้เรียนเป็นตัวตั้ง โดยคำนึงถึงความเหมาะสมกับผู้เรียนและประโยชน์สูงสุดที่ผู้เรียนควรได้รับ และมีการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่เปิดโอกาสให้ผู้เรียนมีบทบาทสำคัญในการเรียนรู้ ได้มีส่วนร่วมในกิจกรรมการเรียนรู้อย่างตื่นตัวและได้ใช้กระบวนการเรียนรู้ต่างๆ อันจะนำผู้เรียนไปสู่การเรียนรู้ที่แท้จริง ควรเป็นการตื่นตัวที่เป็นอย่างรอบด้านทั้งทางด้านกาย สติปัญญา สังคมและอารมณ์ เพราะพัฒนาการทั้ง ๔ ด้าน มีความสัมพันธ์ต่อกันและกัน และส่งผลต่อการเรียนรู้ของผู้เรียน

                รุ่ง แก้วแดง(อ้างในทิศนา แขมณี, ๒๕๕๐) วิเคราะห์ว่าที่ผ่านมาโรงเรียนส่วนใหญ่ยังจัดกิจกรรมการเรียนการสอนโดยไม่ยึดนักเรียนเป็นศูนย์กลาง เป็นเหตุให้ผู้เรียนขาดความสามารถในการคิดและการสร้างความรู้ด้วยตนเอง สร้างความเครียดและความทุกข์ให้แก่เด็ก ทำให้นักเรียนมีเจตคติที่ไม่ดีต่อการเรียนรู้ ขาดความใฝ่รู้ การเรียนรู้ที่แท้จริงนั้นไม่จำเป็นต้องเกิดขึ้นในห้องเรียนเสมอไป ครูควรเปิดโอกาสและกระตุ้นให้ผู้เรียนได้เรียนรู้จากแหล่งเรียนรู้ที่หลากหลาย

๙.๔ การจัดการเรียนการสอนแบบโครงงาน

แนวคิดสำคัญของการเรียนรู้แบบโครงงาน เป็นการเรียนรู้ที่เชื่อมโยงหลักการพัฒนาการคิดของบลูม (Bloom) ทั้ง ๖ ขั้น ได้แก่ ความรู้ ความจำ(Knowledge) ความเข้าใจ (Comprehension) การนำไปใช้  (Application) การวิเคราะห์ (Analysis) การสังเคราะห์ (Synthesis)  การประมาณค่า(Evaluation) และยังเป็นการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญในทุกขั้นตอน ของกระบวนการเรียนรู้(กระทรวงศึกษาธิการ, ๒๕๕๐) การจัดการเรียนการสอนแบบโครงงานในปัจจุบัน เป็นรูปแบบการศึกษาที่พัฒนาขึ้นด้วยการสอนเเบบเเก้ปัญหา เน้นหลักการเรียนรู้และปฏิบัติจริง ตามความสนใจของเด็กที่มีต่อสิ่งต่าง ๆ นำเด็กไปสู่การทำงานในโครงงานร่วมกัน และเรียนรู้การทำงานเป็นกลุ่มร่วมกันอย่างมีความสุข เช่นเดียวกับที่เคยนำมาปฏิบัติในการศึกษาที่ผ่านมาและประสบผลสำเร็จ ดังนั้น การจัดการเรียนการสอนแบบโครงงาน ยังคงเป็นวิธีการที่เหมาะสมกับเด็กทุกวัย

ความหมายการจัดการเรียนการสอนแบบโครงงาน

โครงงาน ไม่มีปรากฏในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๒๕ เนื่องจากการจัดการเรียนการสอนแบบโครงงาน มาจากแนวคิดและทฤษฏีตะวันตก แต่มีนักการศึกษาและนักวิชาการหลายท่านได้ให้ความหมายไว้ ดังนี้

ทิศนา แขมมณี (๒๕๕๐) กล่าวว่า การจัดการเรียนการสอนแบบโครงงาน เป็นการจัดสภาพการณ์ของการเรียนการสอน โดยให้ผู้เรียนได้ร่วมกันเลือกทำโครงงานที่ตนสนใจโดยร่วมกันสำรวจ สังเกต และกำหนดเรื่องที่ตนสนใจ วางแผนในการทำโครงงานร่วมกัน ศึกษาหาข้อมูลที่จำเป็นและลงมือปฏิบัติงานตามแผนที่วางไว้ จนได้ข้อค้นพบหรือสิ่งประดิษฐ์ใหม่แล้ว จึงเขียนรายงานและนำเสนอต่อสาธารณะชน เก็บข้อมูล แล้วนำผลงานและประสบการณ์ทั้งหมดมาอภิปรายแลกเปลี่ยนความรู้ ความคิดค้น และสรุปผลการเรียนรู้ที่ได้จากประสบการณ์ที่ได้รับทั้งหมด

สุวิทย์ มูลคำ และอรทัย มูลคำ (๒๕๔๕) กล่าวว่า การจัดการเรียนการสอนแบบโครงงาน เป็นการเรียนรู้ที่เปิดโอกาสให้ผู้เรียน ได้ศึกษาค้นคว้าและลงมือปฏิบัติกิจกรรม ตามความสนใจ ความถนัดและความสามารถของตนเอง ซึ่งอาศัยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ หรือกระบวนการอื่น ๆ ที่เป็นระบบ ไปใช้ในการศึกษาค้นหาคำตอบในเรื่องนั้น ๆ ภายใต้คำแนะนำ ปรึกษา และความช่วยเหลือจากผู้สอนหรือผู้เชี่ยวชาญ เริ่มตั้งแต่การเลือกเรื่องหรือหัวข้อที่จะศึกษา การวางแผน การดำเนินงานตามขั้นตอนที่กำหนด ตลอดจนการนำเสนอผลงาน ซึ่งในการจัดทำโครงงานนั้นสามารถทำได้ในทุกระดับชั้น อาจเป็นรายบุคคลหรือรายกลุ่ม จะกระทำในเวลาเรียนหรือนอกเวลาเรียนก็ได้

สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ (๒๕๔๒) ให้ความหมาย “โครงงาน” หมายถึง กระบวนการสอนที่มุ่งให้ผู้เรียนรู้จักวิธีการทำโครงการเล็ก ๆ ผู้เรียนลงมือปฏิบัติเพื่อพัฒนาความรู้ทักษะและสร้างผลผลิตที่มีคุณภาพ ระเบียบวิธีดำเนินการเป็นวิธีการทางวิทยาศาสตร์   จุดประสงค์หลักของการสอนแบบโครงงานต้องกระตุ้นให้ผู้เรียนรู้จักสังเกต รู้จักตั้งคำถาม รู้จักตั้งสมมุติฐานรู้จักวิธีแสวงหาความรู้ด้วยตนเองเพื่อตอบคำถามที่ตนอยากรู้ สามารถสรุปและทำความเข้าใจกับสิ่งที่ค้นพบ โครงงานอาจจะทำในเวลาเรียนหรือนอกเวลาเรียนก็ได้ การเรียนการสอนแบบโครงงาน (Project Approach)  เป็นการเปิดโอกาสให้ผู้เรียนเลือกสิ่งที่จะศึกษาหรือโครงการที่สนใจจะทำ

โครงงาน หมายถึง ระบบโครงสร้างและองค์ประกอบต่าง ๆ ทั้งหมดของกิจการ หรือชิ้นงานต่าง ๆ ที่เราจะต้องดำเนินการ หรือผลิตให้สำเร็จลุล่วงไปตามจุดประสงค์ทากำหนดไว้(จุลจักร โนพันธุ์ และพึงพิศ  สาลีผล, ๒๕๔๐)

การทำโครงงาน คือ การค้นหาความรู้จากข้อสงสัยของนักเรียน ดังนั้น นักเรียนจึงเป็นผู้วางแผนการทำงาน ศึกษาข้อมูลความรู้เพื่อประกอบการทำงาน ออกแบบการทดลอง ศึกษาค้นคว้า และรวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ข้อมูล สรุปผล เป็นผลงานออกมาตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ จึงถือว่าทำงานสำเร็จ ๑ โครงงาน ในการทำโครงงาน นักเรียนจะทำเป็นรายบุคคลหรือรายกลุ่มก็ได้ แต่ไม่ควรเกิน ๕ คน ต่อ ๑ โครงงาน ซึ่งควรจะเป็น ๓ คน จะเหมาะสมที่สุด

จากที่นักวิชาการให้ความหมายของโครงงานพบว่า  โครงงาน  คือ  กิจกรรมที่เปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้ศึกษาค้นคว้าและลงมือปฏิบัติด้วยตนเองตามความสามารถ ความถนัด และความสนใจโดยอาศัยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์หรือกระบวนการอื่นใดไปใช้ในการศึกษาหาคำตอบในเรื่องนั้น ๆโดยมีครูผู้สอนคอยกระตุ้นแนะนำและให้คำปรึกษาอย่างใกล้ชิด  จัดแหล่งเรียนรู้ที่หลากหลาย  อาจเป็นโครงงานเล็ก ๆ ที่ไม่ยุ่งยากซับซ้อน  หรือเป็นโครงงานใหญ่ที่มีความยากและซับซ้อนหลายขั้นตอนก็ได้  ตามความเหมาะสม  เพื่อให้ผู้เรียนสามารถแสวงหาความรู้ด้วยตนเอง

๑๐.  วิธีดำเนินการวิจัย

๑๐.๑ ระเบียบวิธีวิจัย การวิจัยใช้รูปแบบการวิจัยเชิงทดลองแบบตัวแปรเดียว (Pre-experimental

designs) รูปแบบการศึกษาเฉพาะกรณีโดยให้การทดลองหนึ่งครั้ง(One-shot case designs) โดยเขียนแผนภูมิได้ ดังนี้