ปัญหาการศึกษาชายแดนใต้  กับโจทย์ที่ยังตีไม่ออก

ถ้าการศึกษาของนักเรียนนักศึกษาในชายแดนใต้ยังถูกประเมินด้วยคำพูดว่า ‘ต่ำกว่ามาตรฐาน’ ด้วยเหตุของการ ‘อ่อนด้อยภาษาไทย’ จนกลายเป็นจุดอ่อนของการตีโจทย์ในวิชาอื่นไม่แตก ส่งผลให้เกิดความ ‘อ่อน’ ตามกันไป ดูเหมือนบทสรุปนี้ ผู้พูดเองก็คง ‘ตีโจทย์ไม่แตก’ ยิ่งกว่า เพราะไม่รู้ว่าแท้จริงแล้ว ปัญหาที่ส่งผลกระทบให้การศึกษา ‘ภาคสามัญ’ ของนักเรียนนักศึกษาในภาคใต้ต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐานของรัฐอยู่ตรงไหน

สัปดาห์ที่ผ่านมา นายจุรินทร์ ลักษณวิศิษฎ์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการเดินทางลงมาเยือน จ.ปัตตานี โดยมีเป้าประสงค์หลักอยู่ที่การมอบนโยบายเรียนฟรี 15 ปีอย่างมีคุณภาพของรัฐบาลให้แก่โรงเรียนในจังหวัดชายแดนภาคใต้ และใช้เวลานี้ในการพบปะกับผู้บริหารสถานศึกษาโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาพร้อมกับนักเรียนและผู้ปกครอง และใช้เวลาในการทำความเข้าใจเรื่องนโยบายเรียนฟรีของรัฐบาลค่อนข้างมาก

ในช่วงหนึ่งของการแถลงมอบนโยบาย นายจุรินทร์กล่าวว่า “สำหรับการพัฒนาคุณภาพการศึกษาของนักเรียนในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ซึ่งปัจจุบันมีผลสำฤทธิ์ทางการศึกษาต่ำที่สุดของประเทศ ซึ่งต้องแก้ปัญหาอย่างเร่งด่วน โดยผลการสอบวัดผลกลาง หรือ คะแนนโอเน็ตของนักศึกษาใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้อยู่ในอันที่ 74 – 76 ของประเทศ ตนจึงมีนโยบายให้เร่งดำเนินการ 3 เรื่อง ได้แก่ การจัดงบประมาณพัฒนาเฉพาะสำหรับวิชาภาษาไทย เนื่องจากเด็กใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้อ่อนภาษาไทย จึงตีโจทย์ไม่แตก ส่งผลให้วิชาอื่นๆ อ่อนลงไปด้วย

“ส่วนเรื่องที่สองคือการพัฒนาครู ซึ่งต้องให้ความสำคัญทั้งการศึกษาสายสามัญและอิสลามศึกษา เพราะฉะนั้นจึงต้องมีการวัดผลการศึกษาทั้งสายสามัญและอิสลามศึกษาด้วย ซึ่งจะต้องกำหนดแผนและตัวชี้วัดต่อไป”

คำกล่าวของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการไม่มีอะไรผิด และเป็นสิ่งที่ต้องทำอย่างยิ่ง แต่เมื่อถามว่าในปัจจุบัน ปัญหาทางการศึกษาของเด็กๆ ในจังหวัดชายแดนภาคใต้อยู่ตรงไหน โจทย์ที่รัฐมนตรีฯ จุรินทร์กล่าวถึงนั้น ไม่ใช่ ‘สาเหตุ’ กลับแต่เป็น ‘ผล’ ของการตีโจทย์ที่ไม่เคยแตกของกระทรวงศึกษาธิการมาตั้งแต่ไหนแต่ไร

ทุกรัฐบาล ทุกรัฐมนตรี ตั้งแต่ปัญหาภาคใต้ปะทุ ดูเหมือนยังแก้โจทย์นี้ไม่สำเร็จ แต่กลับใช้วิธีการหยาบๆ ประเมินผลของเด็กๆ ว่าต่ำกว่ามาตรฐานเด็กไทยคนอื่นเสมอ

การประเมินด้วยเกณฑ์ความรู้ภาษาไทย ไม่ใช่เป็นคำตอบที่ถูกต้องตายตัว ในเมื่อคนส่วนใหญ่ที่เป็นมลายูมุสลิมไม่ได้ใช้ภาษาไทยเป็นภาษาสื่อสารหลักในชีวิตประจำวัน นอกจากออกไปรายงานหน้าชั้นเรียนหรือคุยกับคุณครูแล้ว ภาษาไทยดูเหมือนเป็นเรื่อง ‘ไม่จำเป็น’ สำหรับเด็กๆ คำว่า ‘ภาษาราชการ’ ยังอยู่ห่างจากความเข้าใจของคนวัยนี้

เห็นด้วยกับวิธีการเพิ่มครูสอนภาษาไทย เห็นด้วยกับสิ่งที่พยายามทำเพื่อเพิ่มศักยภาพของเด็กชายแดนใต้ แต่ถ้าคาดหวังให้ประสบผลสำเร็จทั้งระบบ ก็ต้องบอกตรงไปตรงมา ว่าวิธีการอย่างนั้นไม่อาจแก้ไขได้

และในพื้นที่แห่งนี้ไม่ควรวัดด้วยระดับเกณฑ์มาตรฐานของการสอบวัดผลกลางหรือ ‘โอเน็ต’ ในเมื่อโรงเรียนส่วนใหญ่เป็นโรงเรียนสองระบบ เรียนทั้งสายสามัญและสายศาสนา โรงเรียนปอเนาะถือเป็นแหล่งวิชาการที่นักเรียนส่วนใหญ่ในจังหวัดชายแดนภาคใต้ต้องผ่านให้ได้ เพราะศาสนาถือเป็นเรื่องสำคัญกว่าความรู้ทางโลก

นักเรียนนอกพื้นที่ 3 จังหวัด หรือคนไทยส่วนใหญ่ที่ใช้ภาษาไทยและมีโอกาสเข้าถึงแหล่งข้อมูลความรู้มากกว่านักเรียนมลายูมุสลิม ไมได้อยู่ในสังคมที่ภาษาไทยไม่ใช่ภาษาหลัก การเอามาตรวัดมาตรเดียวกันมาชั่งตวง อย่างไรเสียคำตอบที่ได้ก็ไม่อาจบ่งชี้มาตรฐานที่แท้จริง

ครูในจังหวัดชายแดนภาคใต้ แม้ว่าไม่อาจบ่งชี้ถึงมาตรฐานว่า รับกับมาตรวัดนั้นไหวแค่ไหน ความรู้ความสามารถถึงขั้นรับมือกับสิ่งที่เด็กต้องเรียนมากกว่านักเรียนนอกพื้นที่ได้หรือไม่ แต่เชื่อว่ากระทรวงศึกษาธิการก็น่าจะเข้าใจข้อมูลตรงนี้ดี

แต่ถ้าเด็กอ่อนวิทยาศาสตร์ อ่อนสังคม อ่อนคณิตศาสตร์แล้วบอกว่าทั้งหมดทั้งมวลเป็นเพราะการอ่อนวิชาภาษาไทยทำให้ไปตีโจทย์เหล่านั้นไม่แตก ดูจะเป็นการสรุปผลที่หยาบคายจนเกินไป

ระบบที่ตั้งไว้ มาตรฐานที่วาง สามารถนำไปใช้กับคนทุกกลุ่มได้จริงหรือ-หรือต้องสร้างมาตรฐานเฉพาะขึ้นมาใหม่อีกรูปแบบ นั่นคือสิ่งที่ต้องขบคิด

อย่าให้เด็กๆ ใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ต้องรับการผลการประเมินว่าอ่อน -อ่อนกว่ามาตรฐานที่ส่วนกลางเป็นผู้กำหนด ในขณะที่สมองต้องใช้ทั้งการเรียนทางโลกและทางธรรม ไม่มีคนมาถามว่าไหวแค่ไหน แต่ก็ยังคิดว่านั่นคือหน้าที่ ที่ต้องรับผิดชอบให้ได้ดีทั้งสองทาง

ผลจากการประเมิน มันจะเกิดเป็นมายาคติสำหรับคนกลุ่มหนึ่ง ที่จะตัดสินไปว่า เด็กๆ ในพื้นที่แห่งนี้เป็นผู้ขาดความสามารถ ไม่ควรรับเข้าเรียนต่อหรือทำงาน ซึ่งคำกล่าวนี้ถูกพิสูจน์มาแล้วนักต่อนัก จนกลายเป็นความน้อยเนื้อต่ำใจของเด็กๆ ที่ถูกผู้ใหญ่ในบ้านเมืองกระชากโอกาสทิ้ง

จึงนำไปสู่คำถามว่าแล้วปัญหาที่แท้จริงมันอยู่ตรงไหน...

เช้าวันที่ 13 พฤษภาคม โรงเรียนในจังหวัดชายแดนภาคใต้เริ่มเปิดการเรียนการสอน แต่ที่โรงเรียนบูกิตประชาอุปถัมภ์ อ.เจาะไอร้อง จ.นราธิวาส นักเรียนร้อยกว่าคนต้องยืนเข้าแถวเคารพธงชาติหน้าเสาธงที่ตั้งอยู่ด้านหน้าซากอาคารไม้ 2 ชั้นซึ่งถูกคนร้ายลอบวางเพลิงได้รับความเสียหายทั้งหลัง เมื่อวันที่ 27 เม.ย.ที่ผ่านมา เมื่อถึงเวลาเข้าเรียน เด็กๆ ต้องเรียนกันในห้องเรียนชั่วคราว อุปกรณ์การเรียนการสอนก็แทบไม่มี ส่วนช่วงพักรับประทานอาหารเที่ยง นักเรียนต้องนั่งรับประทานอาหารกับเสื่อ เนื่องจากโต๊ะเก้าอี้ถูกเผาไปหมดแล้ว

และที่สนามยิงปืนหน่วยเฉพาะกิจยะลา 15 บ้านยีลาปัน หมู่ 11 ต.ตลิ่งชัน อ.บันนังสตา พ.ท.เฉลิมพร ขำเขียว ผู้บังคับการหน่วยเฉพาะกิจยะลา 15 พร้อมด้วย พ.ต.อ.สมเพียร ภูวพงษ์พิทักษ์ ผู้กำกับการ สภ.บันนังสตา และ ว่าที่ ร.ต.นริทร์ สาโร ผู้อำนวยการเขตพื้นที่การศึกษายะลา เขต 2 ได้นำข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษาทั้งชาย-หญิง ที่ปฏิบัติงานอยู่ในพื้นที่ อ.บันนังสตา จำนวน 60 คน เข้ารับการฝึกอบรมในหลักสูตรยิงปืน โดยแบ่งการอบรมออกเป็น 2 ช่วง คือช่วงเช้า ทำความเข้าใจเกี่ยวกับอาวุธปืน กฎหมายอาวุธปืน วิธีใช้อาวุธปืนพกระบบกึ่งอัตโนมัติ (แม็กกาซีน) และปืนพกระบบรีวอลเวอร์ (ลูกโม่) อย่างถูกต้องปลอดภัย ส่วนในช่วงบ่ายเป็นการฝึกยิงปืนด้วยกระสุนจริง

ทั้งนี้ โครงการดังกล่าวเกิดขึ้นเนื่องจากในพื้นที่ อ.บันนังสตา เป็นพื้นที่ที่มีความเสี่ยงภัย และ เคยเกิดเหตุร้ายกับบุคลากรทางการศึกษามาแล้วหลายครั้ง ทำให้ขวัญและกำลังใจของครูในพื้นที่ลดลง หน่วยงานด้านความมั่นคงจึงจัดโครงการฝึกยิงปืนเพื่อให้บุคลากรทางการศึกษาเกิดความมั่นใจในการป้องกันตนเองมากยิ่งขึ้น

นี่คือที่โจทย์ที่แท้จริงสำหรับปัญหาการศึกษาของเด็กๆ ในจังหวัดชายแดนภาคใต้...

โรงเรียนยังถูกเผาเป็นว่าเล่น ครูยังถูกคร่าเอาชีวิต ส่วนหนึ่งขอย้ายตนเองออกนอกพื้นที่ คนที่ยังอยู่ก็หาวิธีการให้ตนเองอยู่อย่างปลอดภัย ซึ่งส่วนหนึ่งก็ไปฝึกเรียนยิงปืน ซึ่งสะท้อนว่า บุคลากรทางการศึกษาไม่อาจใช้ความสามารถของตนได้อย่างเต็มศักยภาพ ใจหนึ่งสอนเด็ก อีกใจหนึ่งก็กลัวตาย แทนที่รัฐจะหาทางออกของภาวะนี้ด้วยวิธีอื่น กลับยื่นปืนให้ครู ฝึกวิธีการใช้ให้พร้อมสรรพ แต่ยังวาดหวังพวกเขาทำหน้าที่ชี้ทางแห่งความรู้ให้กับเยาวชน

มือหนึ่งถือชอร์ก ส่วนเอวเหน็บซองปืน แล้วจะคาดหวังมาตรฐานของเด็กชายแดนใต้เท่ากับนักเรียนโรงเรียนเตรียมอุมดมศึกษาในกรุงเทพมหานครได้อย่างไร

โจทย์นี้ต่างหากที่รัฐเป็นผู้ตีไม่เคยแตก....