ชื่อเรื่อง รูปแบบโรงเรียนชุมชนแห่งการเรียนรู้วิชาชีพครูพัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาของโรงเรียนอนุบาลปากท่อ
ความเป็นมา
การจัดการศึกษาของประเทศไทยในปัจจุบัน หากวิเคราะห์ตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ.2542 และที่แก้ไขเพิ่มเติม แนวทางที่จัดการศึกษาที่ปรากฏตามเอกสารต่าง ๆ นับได้ว่าประเทศไทยจัดการศึกษาบนหลักการและแนวทางที่มีประสิทธิภาพ แต่หากวิเคราะห์ในด้านการนำหลักการและแนวทางที่จัดการศึกษาลงสู่การปฏิบัติ โรงเรียนซึ่งเป็นสถานศึกษาในสังกัด ควรให้ความสำคัญและตระหนักในเรื่องการพัฒนาคุณภาพการศึกษาเป็นลำดับต้น ตลอดจนศึกษาหาแนวทางต่าง ๆ เพื่อดำเนินการให้เหมาะสมกับสภาพบริบทที่เปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว
โรงเรียนชุมชนแห่งการเรียนรู้วิชาชีพครู มีลักษณะของกลุ่มบุคคลที่มีการแลกเปลี่ยนหรือพูดคุย สอบถามเชิงวิพากษ์วิจารณ์เกี่ยวกับการปฏิบัติงานในชีวิตประจำวัน รวมทั้งมีการสะท้อนผลการปฏิบัติงานและร่วมมือร่วมพลังกันปฏิบัติงาน โดยมุ่งเน้นการเรียนรู้ตลอดจนส่งเสริมความก้าวหน้าทางวิชาชีพครู (Toole and Louis, ๒๐๐๒, ๒๔๕-๒๗๙) และแนวคิดขององค์กรแห่งการเรียนรู้ (Learning Organization : LO) จะทำให้เกิดการเรียนรู้ร่วมกันภายในองค์กร แนวคิดนี้ Senge (๑๙๙๐) ได้นิยามไว้ว่าสถานที่ซึ่งทุกคนสามารถขยายศักยภาพของตนเองได้อย่างต่อเนื่อง สามารถสร้างผลงานตามที่ตั้งเป้าหมายไว้เป็นที่ทำให้เกิดรูปแบบการคิดใหม่ ๆ ที่หลากหลาย แต่ละคนมีอิสระที่จะสร้างแรงบันดาลใจ และเป็นสิ่งที่ทุกคนต่างเรียนรู้วิธีการเรียนรู้ร่วมกัน
โรงเรียนอนุบาลปากท่อเป็นโรงเรียนขยายโอกาสขนาดกลาง สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต ๑ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ในปีการศึกษา 2566 มีจำนวนนักเรียน ๓๑๓ คน ผู้บริหารสถานศึกษา จำนวน ๑ คน รองผู้บริหารสถานศึกษา จำนวน ๑ คน ครู จำนวน ๑๖ คน ครูอัตราจ้าง จำนวน ๒ คน ธุรการ จำนวน ๑ คน นักการภารโรง จำนวน ๑ คน รวมจำนวน ๒๒ คน เปิดทำการสอน ๓ ระดับ คือ ระดับก่อนประถมศึกษา (อ.๒-๓) ระดับประถมศึกษา (ป.๑-๖) และระดับมัธยมศึกษา (ม.๑-๓) จำนวน ๑๑ ชั้นเรียน จำนวน ๑๔ ห้องเรียน (รวมนักเรียนเด็กพิเศษเรียนร่วม) ในปีการศึกษา ๒๕๖๖ ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผู้เรียนระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑ ถึงระดับมัธยมศึกษาปีที่ ๓ ใน ๔ กลุ่มสาระการเรียนรู้ ได้แก่ ภาษาไทย คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์เทคโนโลยี และภาษาอังกฤษ ยังอยู่ในเกณฑ์ต่ำกว่าร้อยละ ๘๕ ที่โรงเรียนตั้งไว้ และในส่วนคุณลักษณะอันพึงประสงค์ มีผู้เรียนที่ไม่ผ่านเกณฑ์ ร้อยละ ๖๒.๖๔ ซึ่งในส่วนนี้โรงเรียนยังต้องพัฒนาคุณลักษณะเกี่ยวกับด้านใฝ่เรียนรู้และมุ่งมั่นในการทำงานเป็นลำดับแรก รองลงมาคือพัฒนาเกี่ยวกับความมีวินัย อยู่อย่างพอเพียงและมีจิตสาธารณะ รองลงมาอีกคือ ความซื่อสัตย์ สุจริตและรักความเป็นไทย ส่วนที่อยู่ในระดับดีเยี่ยม คือ รักชาติ ศาสน์ กษัตริย์ (รายงานการประเมินตนเองของสถานศึกษา, ๒๕๖๖, ๑๕) ดังนั้นผู้รายงาน จึงได้ศึกษาปัญหาและความต้องการจำเป็น หาแนวทาง ตลอดจนพัฒนารูปแบบการจัดการศึกษาของโรงเรียนอนุบาลปากท่อต่อไป
วัตถุประสงค์
๑. เพื่อศึกษาปัญหาและความต้องการในการจัดการศึกษาของโรงเรียนอนุบาลปากท่อ
๒. เพื่อพัฒนารูปแบบการจัดการศึกษาโดยใช้รูปแบบ ST PLC DQEM ในการจัดการศึกษาของโรงเรียนอนุบาลปากท่อ
๓. เพื่อประเมินผลการใช้รูปแบบการจัดการศึกษาโดยใช้รูปแบบ ST PLC DQEM ในการจัดการศึกษาของโรงเรียนอนุบาลปากท่อ
กระบวนการพัฒนาผลงาน/นวัตกรรม
๑.สภาพก่อนการพัฒนา
ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผู้เรียนระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑ ถึงระดับมัธยมศึกษาปีที่ ๓ ใน ๔ กลุ่มสาระการเรียนรู้ ได้แก่ ภาษาไทย คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์เทคโนโลยี และภาษาอังกฤษ ยังอยู่ในเกณฑ์ต่ำกว่าร้อยละ ๘๕ ที่โรงเรียนตั้งไว้ และในส่วนคุณลักษณะอันพึงประสงค์ มีผู้เรียนที่ไม่ผ่านเกณฑ์ ร้อยละ ๖๒.๖๔ ซึ่งในส่วนนี้โรงเรียนยังต้องพัฒนาคุณลักษณะเกี่ยวกับด้านใฝ่เรียนรู้และมุ่งมั่นในการทำงานเป็นลำดับแรก รองลงมาคือพัฒนาเกี่ยวกับความมีวินัย อยู่อย่างพอเพียงและมีจิตสาธารณะ รองลงมาอีกคือ ความซื่อสัตย์ สุจริตและรักความเป็นไทย ส่วนที่อยู่ในระดับดีเยี่ยม คือ รักชาติ ศาสน์ กษัตริย์ (รายงานการประเมินตนเองของสถานศึกษา, ๒๕๖๖, ๑๕) ดังนั้นผู้รายงาน จึงได้ศึกษาปัญหาและความต้องการจำเป็น หาแนวทาง ตลอดจนพัฒนารูปแบบการจัดการศึกษาของโรงเรียนอนุบาลปากท่อต่อไป
๒. การออกแบบนวัตกรรมเพื่อการพัฒนา
การพัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาของโรงเรียนอนุบาลปากท่อที่มีความตรงเชิงหลักการทฤษฎี โดยมีการตรวจสอบความเหมาะสมตามกระบวนการวิธีทางการวิจัยแล้ว จึงทำการวางแผนการทดลอง การดำเนินงานที่พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาของโรงเรียนตามรูปแบบ โดยมีการเตรียมความพร้อมสถานศึกษาและบุคลากร รวมถึงปัจจัยต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง จัดโครงสร้างการบริหารและการดำเนินงาน ที่เอื้ออำนวยต่อการดำเนินงาน ติดตาม ตรวจสอบการดำเนินงานเป็นระยะ ต่อเนื่องและประเมินผล การดำเนินงานตามกรอบคุณภาพการจัดการศึกษาของโรงเรียน ด้านคุณภาพการบริหารจัดการ ด้านคุณภาพกระบวนการจัดการเรียนรู้ของครูและด้านคุณภาพของนักเรียน
ผู้รายงานจึงได้นำมาเป็นกรอบแนวคิดในการวิจัย รูปแบบโรงเรียนชุมชนแห่งการเรียนรู้วิชาชีพครูพัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาของโรงเรียนอนุบาลปากท่อ
๓. ขั้นตอนการดำเนินงานพัฒนา
๑. ศึกษาปัญหาและความต้องการจำเป็น
๒. ศึกษาแนวทางการพัฒนา
๓. สรุปแนวทางการพัฒนา กรอบแนวคิด
๔. ดำเนินการพัฒนา ปรับปรุง พัฒนา นำไปใช้จนเกิดผลลัพธ์ที่ดี
๔. ผลงานที่เกิดขึ้นจากการดำเนินงาน
๑. พฤติกรรมนักเรียนที่ไม่เหมาะสมดีขึ้น (ข้อมูลจากรายงานการประเมินตนเอง หน้า ๖ ปีการศึกษา ๒๕๖๗)
๒. โรงเรียนได้รับการปรับปรุงพัฒนา บริบท สิ่งแวดล้อม ตลอดจนชุมชนได้ดีขึ้น จากการสอบถาม
สังเกต และสัมภาษณ์ผู้ที่เกี่ยวข้อง ผ่าน Google from ที่มา ข้อมูล ITA online
๓. ครูและบุคลากรทุกคนได้รับการพัฒนา จากการจัดกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การอบรมพัฒนาคุณธรรม จริยธรรม จัดโดยสถาบันพลังจิตตานุภาพ แห่งที่ ๒๑๒ ร่วมกับโรงเรียนอนุบาลปากท่อ เทศบาลอำเภอปากท่อ อบรมพัฒนาจรรยาบรรณวิชาชีพครูและกฎหมายที่เกี่ยวข้อง จัดโดยเครือข่ายพัฒนาคุณภาพการศึกษาที่ ๔ เมื่อวันที่ ๑๓ พฤษภาคม ๒๕๖๘ ขึ้น
๔. โรงเรียน ครูและนักเรียน ได้รับรางวัลจากหน่วยงานต่าง ๆ ทั้งในระดับเครือข่าย ระดับเขตพื้นที่ ระดับภาคและระดับชาติ เช่น โรงเรียนสีขาวระดับเพชร รางวัลทรงคุณค่า OBEC AWARDS สถานศึกษาขยายโอกาสยอดเยี่ยม ด้านนวัตกรรมและเทคโนโลยี ระดับ ทอง ระดับภาคกลางและตะวันออก สพฐ. เป็นต้น
๕. สรุปสิ่งที่เรียนรู้และการปรับปรุงให้ดีขึ้น
๑. จากการศึกษาปัญหาและความต้องการในการจัดการศึกษาของโรงเรียนอนุบาลปากท่อ มีการคัดกรองผลผ่านกระบวนการ (swot) ร่วมกับการใช้ ๓P Model (Problem PLC Plan) นำผลการคัดกรองมาวางแผนการจัดกิจกรรมที่ตอบสนองต่อผู้เรียน ในกระบวนการจัดการเรียนรู้รูปแบบต่าง ๆ เช่น การใช้นวัตกรรมจิตศึกษา ครูสมาธิ โยคะ กระบวนการสอนแบบ ๕E และ Project ฯลฯ หลังใช้ พบว่า พฤติกรรมนักเรียน เช่น ด้านความมีวินัย การใฝ่เรียนรู้ และความไม่มุ่งมั่นในการทำงาน มีพฤติกรรมดีขึ้น
๒. มีการพัฒนารูปแบบการจัดการศึกษาโดยใช้รูปแบบ ST PLC DQEM ในการจัดการศึกษาของโรงเรียนอนุบาลปากท่อ โดยเทคนิคสำคัญอย่างหนึ่ง คือ มีการกำหนดปฏิทินการดำเนินงานตลอดปี มีการกำกับติดตาม นิเทศการจัดการศึกษา การจัดการเรียนรู้ของครูในรูปแบบครูโค้ช ดำเนินการอย่างเป็นระบบต่อเนื่องโดยเน้นการมีส่วนร่วม ผ่านวงจรเดมมิ่ง (PDCA) สู่ความยั่งยืน
๓. ประเมินผลการใช้รูปแบบการจัดการศึกษาโดยใช้รูปแบบ ST PLC DQEM ในการจัดการศึกษาของโรงเรียนอนุบาลปากท่อ โดยมีการนิเทศกิจกรรมจากต้นสังกัด โค้ชชิ่งทุกเดือนจากหัวหน้างาน การใช้ SLC PLC การประเมิน PA ของครูและผู้บริหารสถานศึกษาทุก ๖ เดือนตามรอบการประเมินในการพัฒนางานตามมาตรฐานวิชาชีพ เป็นต้น เกิดเป็นการปฏิบัติที่ดีที่สุด (Best Practice)
๖.การขยายผลและเผยแพร่ผลการพัฒนา
หลังจากการบริหารผ่านรูปแบบ ST PLC DQEM ไปใช้กับกลุ่มเป้าหมายอื่น ๆ ภายใต้บริบทใกล้เคียงกัน คือ โรงเรียนไทยรัฐวิทยา ๖๔ (บ้านหนองเกตุ) ปีการศึกษา ๒๕๖๗ พบว่า ได้รับการตอบรับอย่างดีจากการนำแนวทางของรูปแบบ ST PLC DQEM ไปทดลองใช้และผลการเผยแพร่นวัตกรรมทำให้ได้รับการยอมรับ จนกระทั่งโรงเรียนต่าง ๆ มาขอเป็นเครือข่ายการพัฒนางานรวมถึงมาศึกษาดูงานเป็นระยะ ทั้งในและต่างเขตพื้นที่ ผู้บริหารและครูได้รับเชิญไปเป็นวิทยากรบรรยาย เช่น รับคณะศึกษาดูงานจากโรงเรียนต่าง ๆ เช่น เมื่อเดือน ธันวาคม ๒๕๖๖ โรงเรียนบ้านเขาถ่าน และ ปีการศึกษา ๒๕๖๗ จากโรงเรียนวัดดอนทราย (ไชยประชาสรรค์) เมื่อ ๒๒ เมษายน ๒๕๖๘ สหกรณ์ออมทรัพย์ครูราชบุรี จำกัด เมื่อวันที่ ๕-๖ กรกฎาคม ๒๕๖๘ เป็นต้น
ข้อเสนอแนะและแนวทางการพัฒนา
ผลการพัฒนารูปแบบโรงเรียนชุมชนแห่งการเรียนรู้วิชาชีพครูพัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาของโรงเรียนอนุบาลปากท่อ ผู้รายงานมีข้อเสนอแนะเพื่อการนำผลการไปใช้ ดังนี้
๑. ควรมีการประชุมครู คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน ผู้ปกครองนักเรียนและ นักเรียน โดยเฉพาะคณะทำงานที่เป็นหลักในการดำเนินงาน เพื่อสร้างความเข้าใจร่วมกัน ในการดำเนินงานตามรูปแบบ
๒. โรงเรียนควรใช้ผลการประเมินการดำเนินงานที่ผ่านมาเป็นฐานในการวิเคราะห์สภาพการดำเนินงาน ปัญหา ความต้องการจำเป็นของโรงเรียน นักเรียนและชุมชน ส่งเสริมให้ครูวิเคราะห์ผลการประเมินระดับชั้นเรียน ระดับโรงเรียน ประเมินภายในภายนอก การประเมินผลสัมฤทธิ์ระดับชาติและการประเมินอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง รวมถึงวิเคราะห์มาตรฐานการศึกษาระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานเพื่อความสอดคล้องกับสภาพโรงเรียนและท้องถิ่น
๓. โรงเรียนควรจัดระบบในการสนับสนุนส่งเสริมความเข้มแข็งในการดำเนินงานทั้งด้านการพัฒนาศักยภาพครู ควรมีการเสริมแรง สร้างขวัญและกำลังใจเพื่อให้ครูได้พัฒนาตนเองอย่างเต็มที่ตามศักยภาพ อาจเป็นไปในรูปของการให้มีโอกาสในการศึกษาต่อหรือเข้ารับการศึกษาอบรมตามโอกาสอันควร การสร้างทีมงานและเครือข่าย การมีส่วนร่วมในการดำเนินงานทุกขั้นตอน การพัฒนาระบบข้อมูลสารสนเทศด้วยเทคโนโลยีและสิ่งอำนวยความสะดวกต่าง ๆ เพื่อสนับสนุนให้การดำเนินงานตามแนวทางแต่ละด้านเป็นไปตามแผนที่กำหนดไว้
จุดเด่น หรือลักษณะพิเศษของผลงานนวัตกรรม
๑. การใช้รูปแบบโรงเรียนชุมชนแห่งการเรียนรู้วิชาชีพครูพัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาของโรงเรียนอนุบาลปากท่อ มีการพัฒนาแนวการดำเนินงานอย่างเป็นระบบ การติดตาม ตรวจสอบและประเมินผลภายในโรงเรียนเพื่อใช้ในการประเมินผลการจัดกิจกรรม/งานโครงการต่าง ๆ ของโรงเรียนเป็นระบบที่สอดคล้องกับการพัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาของโรงเรียน โดยเฉพาะอย่างยิ่งด้านคุณภาพนักเรียน
๒. มีการศึกษาการใช้รูปแบบการวิจัยแบบมีส่วนร่วมอย่างสร้างสรรค์ที่เกิดจากระดมสมองในการพัฒนาการดำเนินงานของโรงเรียนได้อย่างต่อเนื่องและเหมาะสมกับบริบท