บทคัดย่อ
การพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใสของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 ด้วยกระบวนการ CM5 ChANGE มีวัตถุประสงค์ดังนี้ 1) เพื่อศึกษาสภาพปัญหาและความต้องการในการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใสของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 2) เพื่อพัฒนากระบวนการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใสของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 และ 3) เพื่อศึกษาผลการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใสของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 ด้วยกระบวนการ CM5 ChANGE โดยมีขั้นตอนการดำเนินการวิจัย 3 ระยะ คือ ระยะที่ 1 การศึกษาสภาพปัญหาและความต้องการในการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใสของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 กลุ่มผู้ให้ข้อมูล คือ ผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง จำนวน 15 คน ประกอบด้วย รองผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา จำนวน 1 คน ศึกษานิเทศก์ จำนวน 2 คน ผู้บริหารสถานศึกษา จำนวน 3 คน และครูผู้สอน จำนวน 9 คน เครื่องมือที่ใช้การเก็บรวบรวมข้อมูล เป็นแบบสัมภาษณ์เชิงลึก ในเรื่องสภาพปัญหาและความต้องการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใส ระยะที่ 2 การพัฒนากระบวนการเพื่อพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใสของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 กลุ่มผู้ให้ข้อมูล คือ ผู้เชี่ยวชาญ จำนวน 12 คน ประกอบด้วย ผู้เชี่ยวชาญด้านการบริหารการศึกษา จำนวน 3 คน ด้านการพัฒนาคุณธรรม จำนวน 3 คน ด้านการพัฒนาหลักสูตร จำนวน 3 คน และด้านการวิจัย จำนวน 3 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย คือ แบบบันทึกการประชุม และระยะที่ 3 การศึกษาผลการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใสของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 ด้วยกระบวนการ CM5 ChANGE กลุ่มผู้ให้ข้อมูลเป็นผู้บริหารสถานศึกษา ครูและบุคลากรทางการศึกษาที่เข้าร่วมโครงการโรงเรียนสุจริต จำนวน 19 โรงเรียน ประกอบด้วย ผู้บริหารสถานศึกษา ครู และบุคลากรทางการศึกษา รวมทั้งสิ้น 345 คน เครื่องมือในการวิจัย ประกอบด้วย แบบประเมินผลการดำเนินงานตามมาตรฐานโรงเรียนสุจริตระดับสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษา
ขั้นพื้นฐาน แบบประเมินคุณลักษณะด้านคุณธรรมและความโปร่งใสของสำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ และ แบบประเมินความพึงพอใจของผู้เข้าร่วมการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใสของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 ด้วยกระบวนการ CM5 ChANGE ผลการวิจัยพบว่า
1. ผลการศึกษาสภาพปัญหาและความต้องการในการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใส
ของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5
1.1 ผลการศึกษาจากเอกสาร พบว่า การประเมินคุณธรรมและความโปร่งใสในการดำเนินงานของหน่วยงานภาครัฐของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 ในปี 2561-2562 มีผลการประเมินเพิ่มขึ้น ส่วนในปี 2563 มีผลการประเมินลดลง และปี 2564-2565 มีผลการประเมิน เพิ่มขึ้น ซึ่งเป็นผลการพัฒนาที่ไม่ต่อเนื่อง และจากแผนการป้องกันทุจริตของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 พบว่า มีข้อมูลบางประเด็นที่สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 จะสามารถที่จะพัฒนาและต่อยอดเพิ่มเติมได้อีกคือ ควรมีแนวทางปฏิบัติงานโดยยึดหลักตามมาตรฐาน มีความโปร่งใสในการปฏิบัติงานตามขั้นตอนและระยะเวลาที่กำหนดไว้อย่างเคร่งครัด เท่าเทียมกันทุกคน รวมไปถึงการปฏิบัติงานอย่างมุ่งมั่นเต็มความสามารถ และมีความรับผิดชอบต่องานในหน้าที่ที่รับผิดชอบ นำหลักธรรมาภิบาลมาใช้ในการปฎิบัติหน้าที่ ต้องมีการทบทวนนโยบายที่เกี่ยวข้องกับการป้องกันการทุจริตในหน่วยงานทุกปี มีการจัดทำแผนงานด้านการป้องกัน รวมไปถึงการประเมินเกี่ยวกับประสิทธิภาพการแก้ไขปัญหาการทุจริต อีกทั้งต้องมีการปรับปรุงพัฒนาหน่วยงาน ทั้งการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่และกระบวนการทำงานของหน่วยงานให้ตียิ่งขึ้น รวมไปถึงการนำเทคโนโลยีมาใช้ในการดำเนินงาน เพื่อให้เกิดความสะดวกรวดเร็วมากยิ่งขึ้น การดำเนินงานให้มีความโปร่งใสมากขึ้น และต้องจัดทำโครงการ/กิจกรรม ที่สอดคล้องหรือสนับสนุนให้เกิดการพัฒนาและยกระดับคุณธรรมและความโปร่งใส
1.2 ผลการศึกษาจากการสัมภาษณ์เชิงลึก สภาพปัญหาการพัฒนาด้านคุณธรรมและความโปร่งใสในสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 พบว่า กิจกรรมการพัฒนาไม่ตอบสนองความต้องการของผู้เข้ารับการพัฒนา ขาดการศึกษาความต้องการของผู้เข้ารับการพัฒนา หลักสูตรและกระบวนการพัฒนาไม่ตรงความต้องการ ไม่สามารถแก้ปัญหาในการปฏิบัติงานได้ การดำเนินงานในสถานศึกษาขาดความต่อเนื่อง ขาดแคลนงบประมาณ และขาดการการส่งเสริมสนับสนุนจากหน่วยงานต้นสังกัด อีกทั้งการดำเนินงานยังขาดความร่วมมือจากทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง
ความต้องการจำเป็นในการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใส พบว่า การพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใสของผู้เรียน ครูและบุคลากรทางการศึกษา และผู้บริหารสถานศึกษา เป็นสิ่งสำคัญและจำเป็นในยุคปัจจุบัน หากขาดการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใสแล้ว ปัญหาการคอร์รัปชั่นในประเทศไทยจะสูงขึ้น ซึ่งเป็นผลเสียต่อทุกคนในประเทศ จึงมีความจำเป็นที่ต้องปลูกฝังค่านิยม คุณธรรมและความโปร่งใสให้กับนักเรียน ครูและบุคลากรทางการศึกษา และผู้บริหารสถานศึกษาอย่างต่อเนื่อง
แนวทางและกระบวนการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใสให้ประสบความสำเร็จ
ควรศึกษารูปแบบ กระบวนการ ตลอดจนกิจกรรมที่สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาต้นแบบ (Best Practice) ที่ได้ดำเนินการแล้วประสบความสำเร็จ และส่งผลให้การประเมินคุณธรรมและความโปร่งใสสูงขึ้น มาประกอบในการจัดทำกระบวนการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใสสอดคล้องกับบริบทของ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 โดยเน้นการมีส่วนร่วมของผู้ที่เกี่ยวข้องในการดำเนินงานทุกขั้นตอน มีการนิเทศ กำกับ ติดตามอย่างต่อเนื่อง
2. ผลการพัฒนากระบวนการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใสของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 ได้ กระบวนการ CM5 ChANGE ซึ่งประกอบด้วย 1) หลักการของกระบวนการ ใช้หลักการดำเนินงานอย่างต่อเนื่อง และหลักการมีส่วนร่วม 2) วัตถุประสงค์ของกระบวนการ เพื่อการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใสของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 3) ขั้นตอนของกระบวนการ CM5 ChANGE มีการดำเนินงาน 5 ขั้นตอน ดังนี้ ขั้นตอนที่ 1 Check : การศึกษาสภาพปัญหาปัจจุบัน ขั้นตอนที่ 2 Awareness : การร่วมกันกำหนดเป้าหมาย ขั้นตอนที่ 3 Navigation : การใช้แผนในการพัฒนาร่วมกัน ขั้นตอนที่ 4 Go to Goal : ความก้าวหน้าอย่างมั่นคง และขั้นตอนที่ 5 Evolution and Sustainable : ความยืนยงและยั่งยืน และ 4) การประเมินผล พิจารณาจากผลการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใส (โครงการโรงเรียนสุจริต) ผลการประเมินการรับรู้ของผู้มีส่วนได้เสีย (ITA) และผลการประเมินความพึงพอใจของผู้เข้าร่วมโครงการ
3. ผลการศึกษาผลการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใสของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 ด้วยกระบวนการ CM5 ChANGE
3.1 ผลการประเมินโรงเรียนสุจริต มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 4.29 ผ่านทุกโรงเรียน
3.2 ผลการประเมินการรับรู้ของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
3.2.1 ผลการประเมินการรับรู้ของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียภายใน (IIT) มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 3.93 อยู่ในระดับมากที่สุด
3.2.2 ผลการประเมินการรับรู้ของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียภายนอก (EIT) มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 3.96 อยู่ในระดับมากที่สุด
3.2.3.ผลการประเมินข้อมูลการเปิดเผยข้อมูลสาธารณะ (OIT) มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 3.99 อยู่ในระดับมากที่สุด
3.3 ผลการประเมินความพึงพอใจของผู้เข้าร่วมการพัฒนาคุณธรรมและความโปร่งใส
ของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5 ด้วยกระบวนการ CM5 ChANGE
มีคะแนนรวม/เฉลี่ย 4.57 อยู่ในระดับมากที่สุด