บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อ 1) ศึกษาองค์ประกอบของภาวะผู้นำครูด้านการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) และชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (PLC) 2) ศึกษาสภาพปัจจุบัน สภาพที่พึงประสงค์ ความต้องการจำเป็นของภาวะผู้นำครูด้านการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) และชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (PLC) โรงเรียนบ้านทุ่ม(ทุ่มประชานุเคราะห์) 3) พัฒนารูปแบบการพัฒนาภาวะผู้นำครูด้านการจัด การเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) โดยใช้ชุมชนการเรียนรูทางวิชาชีพ (PLC) และ 4) ศึกษาผลการใช้รูปแบบการพัฒนาภาวะผู้นำครูด้านการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) โดยใช้ชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (PLC) ใช้กระบวนการวิจัยและพัฒนา (Research & Development: R&D) ที่ผสมผสานการวิจัยเชิงปริมาณและการวิจัยเชิงคุณภาพ กลุ่มเป้าหมายเป็นครูผู้สอนและนักเรียนโรงเรียนบ้านทุ่ม (ทุ่มประชา นุเคราะห์) ปีการศึกษา 2562 และปีการศึกษา 2563 เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ประกอบด้วย 1) แบบประเมินความเหมาะสมขององค์ประกอบ 2) แบบสอบถามสภาพปัจจุบัน และสภาพที่พึงประสงค์ 3) แบบประเมินความเหมาะสม ความเป็นไปได้ และความเป็นประโยชน์ 4) แบบประเมินความสามารถในการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) 5) แบบประเมินภาวะผู้นำครูด้านการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) 6) แบบประเมินสมรรถนะสำคัญของผู้เรียนด้านความสามารถในการคิด และ 7) แบบสัมภาษณ์นักเรียนและผู้ปกครองนักเรียน สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูล ได้แก่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน
ผลการวิจัย พบว่า
1. องค์ประกอบของภาวะผู้นำครูด้านการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) ประกอบด้วย 5 องค์ประกอบหลัก คือ 1) การเป็นครูผู้นำการเปลี่ยนแปลง 2) การพัฒนาตนเองและเพื่อนครู 3) การมีความรู้ความเข้าใจในการใช้หลักสูตร 4) การเป็นแบบอย่างที่ดีในการจัดการเรียนรู้ และ 5) การจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) ผลการประเมินโดยรวมมีความเหมาะสมในระดับมากที่สุด มีค่าเฉลี่ย 4.74 องค์ประกอบของชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (PLC) ประกอบด้วย 4 องค์ประกอบหลัก คือ 1) การมีวิสัยทัศน์และค่านิยมร่วมกัน 2) การมีภาวะผู้นําร่วมกัน 3) การทำงานเป็นทีมร่วมมือรวมพลัง และ 4) การสนับสนุนชุมชน ผลการประเมินโดยรวมมีความเหมาะสมในระดับมากที่สุด ค่าเฉลี่ย 4.79
2. สภาพปัจจุบันของภาวะผู้นำครูด้านการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) โรงเรียนบ้านทุ่ม (ทุ่มประชานุเคราะห์) โดยรวมมีระดับการปฏิบัติในระดับปานกลาง มีค่าเฉลี่ย 3.42 สภาพที่พึงประสงค์ของภาวะผู้นำครูด้านการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) โดยรวมอยู่ระดับมากที่สุด ค่าเฉลี่ย 4.72 องค์ประกอบด้านการพัฒนาตนเองและเพื่อนครู และด้านการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (active learning) เป็นด้านที่ มีความต้องการจำเป็นในการพัฒนาเป็นลำดับแรก สภาพปัจจุบันของชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (PLC) โรงเรียนบ้านทุ่ม (ทุ่มประชานุเคราะห์) โดยรวมมีระดับการปฏิบัติในระดับปานกลาง ค่าเฉลี่ย 3.50 สภาพที่พึงประสงค์ของชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (PLC) โดยรวมอยู่ระดับมากที่สุด ค่าเฉลี่ย 4.76 องค์ประกอบด้านการมีวิสัยทัศน์และค่านิยมร่วมกันเป็นด้านที่มีความต้องการจำเป็นในการพัฒนาเป็นลำดับแรก
3. รูปแบบการพัฒนาภาวะผู้นำครูด้านการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) โดยใช้ชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (PLC) ประกอบด้วย 5 องค์ประกอบหลัก คือ 1) หลักการของรูปแบบ 2) วัตถุประสงค์ของรูปแบบ 3) เนื้อหาของรูปแบบ 4) กระบวนการของรูปแบบ 5) การวัดและประเมินผล ผลการประเมิน โดยรวมมีความถูกต้องเหมาะสมในระดับมากที่สุด มีค่าเฉลี่ย 4.87 มีความเป็นไปได้ในระดับมากที่สุด มีค่าเฉลี่ย 4.74 และมีความเป็นประโยชน์ในระดับมากที่สุด มีค่าเฉลี่ย 4.84
4. ปีการศึกษา 2562 ครูโรงเรียนบ้านทุ่ม (ทุ่มประชานุเคราะห์) มีภาวะผู้นำครูด้านการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) ในระดับมาก ค่าเฉลี่ย 3.73 มีความสามารถในการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) ในระดับมาก ค่าเฉลี่ย 3.83 มีพฤติกรรมการเข้าร่วมชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (PLC) ในระดับมาก ค่าเฉลี่ย 3.65 ครูมีผลงานการพัฒนาการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) ส่งผลให้นักเรียนโรงเรียน บ้านทุ่ม (ทุ่มประชานุเคราะห์) ร้อยละ 87.60 มีสมรรถนะสำคัญของผู้เรียนด้านความสามารถในการคิดระดับดีมาก-ยอดเยี่ยม
5. ปีการศึกษา 2563 ครูโรงเรียนบ้านทุ่ม (ทุ่มประชานุเคราะห์) มีภาวะผู้นำครูด้านการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) ในระดับมากที่สุด ค่าเฉลี่ย 4.85 มีความสามารถในการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) ในระดับมากที่สุด ค่าเฉลี่ย 4.73 มีพฤติกรรมการเข้าร่วมชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (PLC) ในระดับมากที่สุด ค่าเฉลี่ย 4.80 ครูมีผลงานการพัฒนาการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) ส่งผลให้นักเรียนโรงเรียนบ้านทุ่ม (ทุ่มประชานุเคราะห์) ร้อยละ 88.00 มีสมรรถนะสำคัญของผู้เรียนด้านความสามารถในการคิดระดับดีมาก-ยอดเยี่ยม มีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนปลายปีและผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนระดับชาติ มีระดับผลการพัฒนาเพิ่มขึ้นจากปีการศึกษา 2562
6. ข้อค้นพบจากการประชุมถอดบทเรียน การสัมภาษณ์ผู้เรียนและผู้ปกครอง สรุปได้ว่า การพัฒนาภาวะผู้นำครูด้านการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) โดยใช้ชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (PLC) เป็นการพัฒนาครูด้วยการร่วมกันฝึกปฏิบัติการจัดการเรียนรู้จากห้องเรียนจริง นำไปสู่การพัฒนาคุณภาพผู้เรียน อย่างต่อเนื่อง ผู้เรียนได้เรียนรู้ผ่านการปฏิบัติจริงจากสถานการณ์ปัญหาปลายเปิด และพัฒนาทักษะการคิดขั้นสูงมากขึ้น ทุกคนมีส่วนร่วมในการทำกิจกรรม ได้แสดงความคิดเห็นที่หลากหลาย สร้างสรรค์สิ่งแปลกใหม่ ส่งผลให้นักเรียนมีสมรรถนะด้านความสามารถในการคิด และมีความสุขในการเรียน
คำสำคัญของการวิจัย (Keywords) รูปแบบการพัฒนา, ภาวะผู้นำครูด้านการจัดการเรียนรู้เชิงรุก,
ชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ, สมรรถนะด้านความสามารถในการคิด