บทคัดย่อ
การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ ดังนี้ 1) เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบันปัญหาในการจัดการเรียนรู้ของครูที่เชื่อมโยงหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง 2) เพื่อพัฒนาสมรรถนะการจัดการเรียนรู้ของครูโดยการถอดบทเรียนที่เชื่อมโยงกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง 3) เพื่อศึกษาความพึงพอใจของครูที่มีต่อการพัฒนาสมรรถนะการจัดการเรียนรู้ของครูโดยการถอดบทเรียนที่เชื่อมโยงกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ซึ่งมีการดำเนินการศึกษา 3 ขั้นตอน คือ ขั้นที่ 1 ศึกษาสภาพปัจจุบันในการจัดการเรียนรู้ของครูที่บูรณาการเชื่อมโยงหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง จากการนิเทศการจัดการเรียนรู้ของครูและสังเคราะห์ผลการนิเทศโดยการถอดบทเรียนที่เชื่อมโยงหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงจากผู้บริหาร/ครูที่ได้รับการนิเทศ ขั้นที่ 2 พัฒนาสมรรถนะการจัดการเรียนรู้ของครูโดยการถอดบทเรียนที่เชื่อมโยงกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ขั้นที่ 3 ศึกษาความพึงพอใจของครูที่มีต่อการพัฒนาสมรรถนะการจัดการเรียนรู้ของครูโดยการถอดบทเรียนที่เชื่อมโยงกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โดยกลุ่มเป้าหมายในการศึกษาคือครูที่ปฏิบัติการสอนในโรงเรียนที่ผ่านการประเมินเป็น สถานศึกษาพอเพียงต้นแบบ ของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 5 ปีการศึกษา 2562 ซึ่งได้มาจากการเลือกแบบเจาะจงจากในโรงเรียนที่เป็นตัวแทนของแต่ละจังหวัดรวม 4 โรงเรียน จำนวน 60 คน เครื่องมือที่ใช้ในการศึกษา ประกอบด้วย 1. แบบบันทึกการนิเทศ 2. แบบสังเคราะห์ผลการนิเทศ 3. แบบสอบถามเพื่อถอดบทเรียนที่เชื่อมโยงกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง 4.แบบประเมินการดำเนินการกิจกรรมพัฒนาสมรรถนะการจัดการเรียนรู้ของครูที่เชื่อมโยงกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และ 5.แบบประเมินความพึงพอใจของครู
ผลการวิจัยสรุปได้ ดังนี้
ขั้นที่ 1 ผลการศึกษาสภาพปัจจุบันในการจัดการเรียนรู้ของครูที่บูรณาการเชื่อมโยงหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง พบว่า โรงเรียนได้ดำเนินการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่เชื่อมโยงกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ดังนี้
1. ด้านการบริหารจัดการ โรงเรียนมีการกำหนดวิสัยทัศน์ พันธกิจ นโยบายของโรงเรียนและแผนปฏิบัติการเพื่อขับเคลื่อนและน้อมนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสู่ระบบบริหารจัดการอย่างเป็นรูปธรรม มีการส่งเสริมการบูรณาการหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสู่กิจกรรมการเรียนการสอน
และสร้างความรู้ความเข้าใจกับคณะกรรมการสถานศึกษา
2. ด้านบุคลากร มีการพัฒนาบุคลากรให้มีความรู้ความเข้าใจหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงอย่างชัดเจน สามารถเป็นวิทยากรถ่ายทอดประสบการณ์ทั้งในและนอกสถานศึกษา แต่ครูยังจัดทำหน่วย และแผนการจัดการเรียนรู้ไม่ครอบคลุมทุกกลุ่มสาระการเรียนรู้และไม่ครบหน่วย รวมถึงครูยังออกแบบการจัดการเรียนรู้บูรณาการหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไม่ชัดเจน สำหรับโรงเรียนที่เป็นศูนย์การเรียนรู้ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มีการถอดบทเรียนที่เชื่อมโยงหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเชื่อมโยงสู่แผนงาน/โครงการได้ชัดเจนเป็นรูปธรรม มีผลงาน สิ่งประดิษฐ์ นวัตกรรม และการประกอบอาชีพ ที่เกิดจากการน้อมนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและศาสตร์พระราชา มีบางโรงเรียนที่ครูมีการจัดทำสื่อนวัตกรรมและขยายผลใช้ในโรงเรียน เช่น เอกสารถอดบทเรียน และคลิปการถอดบทเรียนเป็นบางกลุ่มสาระการเรียนรู้หรือบางกิจกรรม
3. ด้านสภาพแวดล้อม โรงเรียนจัดอาคารสถานที่ จัดสภาพแวดล้อมสำหรับการเรียนรู้อย่างเหมาะสม สะอาดและปลอดภัย มีศูนย์รวมข้อมูลในการขับเคลื่อนหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง พร้อมแผนผังแสดงแหล่งเรียนรู้ มีผู้รับผิดชอบการใช้ ปรับปรุงดูแลรักษาอาคารสถานที่และจัดสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการเรียนรู้ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงอย่างชัดเจน
4. ด้านความสัมพันธ์กับเครือข่ายทั้งภายในและภายนอก โรงเรียนมีเครือข่ายการเรียนรู้ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและสามารถเป็นพี่เลี้ยงพัฒนาเครือข่ายการเรียนรู้ให้มีความรู้ความเข้าใจและขับเคลื่อนหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงอย่างชัดเจน
ขั้นที่ 2 ผลการพัฒนาสมรรถนะการจัดการเรียนรู้ของครูโดยการถอดบทเรียนที่เชื่อมโยงกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มีดังนี้
1. ผลการพัฒนาสมรรถนะการจัดการเรียนรู้ของครูโดยการถอดบทเรียนที่เชื่อมโยงกับหลัก
ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสำหรับครูผู้สอน พบว่า การพัฒนาสมรรถนะการจัดการเรียนรู้ที่เชื่อมโยงกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง 9 ด้าน นั้น การพัฒนาด้านสิ่งแวดล้อมอยู่ในระดับมากที่สุด โดยมีประเด็นในการพัฒนา คือ 1) การเห็นความสำคัญและประโยชน์ของการอนุรักษ์ธรรมชาติ/สิ่งแวดล้อม 2) การมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ธรรมชาติ/สิ่งแวดล้อม และ 3) การแสดงออกถึงการอนุรักษ์ธรรมชาติ/สิ่งแวดล้อม สำหรับผลการพัฒนาที่อยู่ในลำดับรองลงมา ได้แก่ ด้านภูมิคุ้มกันในตัว ด้านวัฒนธรรม ด้านความมีเหตุผล ด้านสังคม ด้านความพอประมาณ ด้านวัตถุ/เศรษฐกิจ ด้านความรู้ และด้านคุณธรรม ตามลำดับ
2. ผลการประเมินการดำเนินการกิจกรรมพัฒนาสมรรถนะการจัดการเรียนรู้ของครูโดยการถอดบทเรียนที่เชื่อมโยงกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง พบว่า มีการดำเนินการด้านการนิเทศติดตามมากที่สุด โดยมีประเด็นในการดำเนินการ คือ 1) รูปแบบการนิเทศติดตามของผู้นิเทศ 2) ระยะเวลาที่ใช้ในการนิเทศชั้นเรียน 3) การสะท้อนผลการนิเทศและถอดบทเรียนจากการจัดกิจกรรม และ 4) การสรุปบทเรียนที่ได้รับจากการนิเทศในแต่ละครั้ง สำหรับกิจกรรมที่ดำเนินการในลำดับรองลงมา ได้แก่ ด้านการดำเนินการ ด้านการวางแผน และด้านการปรับปรุงพัฒนาตามลำดับ
ขั้นที่ 3 ผลการประเมินความพึงพอใจของครูที่มีต่อการพัฒนาสมรรถนะการจัดการเรียนรู้ของครูโดยการถอดบทเรียนที่เชื่อมโยงกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง พบว่า ครูมีความพึงพอใจต่อการนิเทศเพื่อพัฒนาสมรรถนะการจัดการเรียนรู้ของครูโดยการถอดบทเรียนที่เชื่อมโยงกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงด้านผู้นิเทศมากที่สุด โดยมีประเด็นในการสอบถามความพึงพอใจ คือ 1) มีความรู้ความเข้าใจในเรื่องที่ทำการนิเทศ 2) นำผลจากการจัดการเรียนรู้มาวิเคราะห์และวางแผนการนิเทศได้เหมาะสมตามความต้องการของครู 3) ใช้สื่อ เครื่องมือ/นวัตกรรม และเทคโนโลยีประกอบการนิเทศ ส่งผลต่อคุณภาพการจัดการเรียนการสอน 4) สามารถสื่อสารอย่างสร้างสรรค์ สร้างความเข้าใจ และดำเนินการนิเทศอย่างเป็นระบบ ขั้นตอนชัดเจน 5) ให้ข้อเสนอแนะแนวทางที่เหมาะสม และสามารถนำผลการนิเทศไปสู่การปฏิบัติได้จริง 6) ช่วยให้ครูมีความมั่นใจในการออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้ ที่นำไปสู่การปฏิบัติจริงในชั้นเรียนได้มากขึ้น 7) มีความเป็นกัลยาณมิตร ยกย่อง ให้เกียรติผู้รับการนิเทศ ทำให้ครูมีขวัญและกำลังใจในการปฏิบัติงานมากขึ้น 8) ช่วยให้ครูสามารถแก้ปัญหาในการจัดการเรียนรู้ได้ตรงตามความต้องการ 9) ช่วยพัฒนาสมรรถนะในการจัดการเรียนรู้ของครู ส่งผลต่อการพัฒนาคุณภาพการศึกษาได้ตามเป้าหมายที่กำหนด 10) ให้การสนับสนุนให้กำลังใจยกย่องให้เกียรติผู้รับการนิเทศ สำหรับความพึงพอใจลำดับรองลงมา ได้แก่ ด้านผลของการนิเทศการสอน และด้านรูปแบบการนิเทศ ตามลำดับ