การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสภาพปัจจุบัน ปัญหา และความต้องการพัฒนารูปแบบการบริหารงานการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่ม สำหรับเด็กที่มีความบกพร่องทางสติปัญญาระดับรุนแรง ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดพะเยา 2) พัฒนารูปแบบการบริหารงานการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่ม สำหรับเด็กที่มีความบกพร่องทางสติปัญญาระดับรุนแรงศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดพะเยา และ 3) ศึกษาผลการนำรูปแบบการบริหารงานการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่ม สำหรับเด็กที่มีความบกพร่องทางสติปัญญาระดับรุนแรงศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดพะเยา ไปใช้ในพื้นที่อื่น การวิจัยนี้เป็นการวิจัยและพัฒนา(Research and Development) แบ่งออกเป็น 3 ระยะ ได้แก่ ระยะที่ 1 ศึกษาสภาพปัจจุบันปัญหา และความต้องการพัฒนารูปแบบการบริหารงานการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่มสำหรับเด็กที่มีความบกพร่องทางสติปัญญาระดับรุนแรง ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดพะเยากลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ เลือกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จากบุคลากรและผู้ปกครองเด็ก ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดพะเยา ปีการศึกษา 2562 จำนวน 12 คน ระยะที่ 2 พัฒนารูปแบบการบริหารงานการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่ม สำหรับเด็กที่มีความบกพร่องทางสติปัญญาระดับรุนแรง ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดพะเยา กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ใน
การวิจัย ได้แก่ กลุ่มตัวอย่างที่เป็นกลุ่มเป้าหมายในการพัฒนารูปแบบและคู่มือการใช้รูปแบบเลือกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จากบุคลากร ผู้ปกครองเด็ก คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน บุคคลหรือหน่วยงานชุมชนภาคีเครือข่าย ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดพะเยาปีการศึกษา 2562 จำนวน 16 คน และกลุ่มตัวอย่างที่ทดลองใช้รูปแบบและคู่มือการใช้รูปแบบที่พัฒนาแล้ว เลือกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จากบุคลากร ผู้ปกครองเด็ก คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน บุคคลหรือหน่วยงานชุมชนภาคีเครือข่าย ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดพะเยา ปีการศึกษา 2563 จำนวน 50 คน ระยะที่ 3 นำรูปแบบการบริหารงานการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่ม สำหรับเด็กที่มีความบกพร่องทางสติปัญญาระดับรุนแรง ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดพะเยา ไปใช้ในพื้นที่อื่น กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ เลือกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จากบุคลากร ผู้ปกครองเด็ก คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน บุคคลหรือ
หน่วยงานชุมชนภาคีเครือข่าย ศูนย์การศึกษาพิเศษ เขตการศึกษา/จังหวัด เชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน ลำพูน ลำปาง เชียงราย แพร่ น่าน ปีการศึกษา 2563 รวม 112 คน เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบสังเคราะห์เนื้อหา แบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้าง แบบบันทึกในการสนทนากลุ่ม แบบสังเกตแบบมีโครงสร้าง แบบรายงานศักยภาพของผู้เรียนรายบุคคล แบบสอบถามความพึงพอใจ และแบบสอบถามระดับปฏิบัติการ สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูลได้แก่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน
ผลการวิจัยปรากกฎดังนี้
1. สภาพปัจจุบันมีการดำเนินงาน 7 ขั้นตอน ประกอบด้วย 1) การเก็บรวบรวมข้อมูล
ทั่วไปของเด็กพิการ 2) การคัดกรองประเภทความพิการทางการศึกษาและการส่งต่อ 3) การประเมินความสามารถพื้นฐาน 4) การจัดทำแผนการจัดการศึกษาเฉพาะบุคคล 5) การให้บริการด้วยกิจกรรมที่เหมาะสม 6) การประเมินความก้าวหน้า การนิเทศติดตาม ประเมินผลและการส่งต่อ ซึ่งมีการปฏิบัติงานอย่างหลากหลาย และปัญหาเกิดจากการบริหารจัดการที่ยังไม่เป็นระบบ ขั้นตอน ขาดการวางแผนการดำเนินงาน ขาดการดำเนินงานตามแผนที่กำหนด ขาดการตรวจสอบ และขาดการปรับปรุงแก้ไขพัฒนาในการดำเนินงานอย่างต่อเนื่อง และผู้บริหาร ครูผู้สอนและบุคลากร ผู้ปกครองเด็ก ชุมชน ภาคีเครือข่าย ขาดความรู้ความเข้าใจในการดำเนินงาน และขาดการมีส่วนร่วมในการดำเนินงาน
ทุกขั้นตอน ส่วนความต้องการส่วนใหญ่เกิดจากความต้องการของผู้บริหาร ครูผู้สอน บุคลากร และผู้ปกครองเด็ก ต้องการให้มีรูปแบบการบริหารจัดการที่เป็นระบบขั้นตอน เน้นการมีส่วนร่วมของผู้เกี่ยวข้อง และต้องการพัฒนาความรู้ความสามารถเกี่ยวกับการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่มสำหรับเด็กที่มีความบกพร่องทางสติปัญญาระดับรุนแรง
2. รูปแบบการบริหารงานการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่ม สำหรับเด็กที่มีความบกพร่องทางสติปัญญาระดับรุนแรง ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดพะเยา ที่พัฒนาขึ้นมี 4 องค์ประกอบ คือ องค์ประกอบที่ 1 หลักการองค์ประกอบที่ 2 วัตถุประสงค์ องค์ประกอบที่ 3 ระบบงานและกลไกการบริหารซึ่งมี 4 องค์ประกอบย่อย ได้แก่ ปัจจัยนำเข้า (Input) กระบวนการ (Process) ผลผลิต (Output) และข้อมูลย้อนกลับ (Feedback) และในส่วนกระบวนการ มี 4 ขั้นตอน ได้แก่ การวางแผน (Plan) การดำเนินงาน (Do)การตรวจสอบ (Check) การปรับปรุงแก้ไขและพัฒนา (Act) และองค์ประกอบที่ 4 ปัจจัยสู่ความสำเร็จ
และการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่ม มี 10 ขั้นตอน คือ 1) การเก็บรวบรวม
ข้อมูลทั่วไป 2) การคัดกรองประเภทความพิการ 3) การประเมินความสามารถพื้นฐาน 4) การจัดทำแผนการจัดการศึกษาเฉพาะบุคคล 5) การสนับสนุน สิ่งอำนวยความสะดวก สื่อ บริการ และความช่วยเหลืออื่นใดทางการศึกษา 6) การให้บริการด้วยกิจกรรมที่เหมาะสม 7) การจัดประสบการณ์ที่บ้านโดยครอบครัว 8) การสนับสนุนช่วยเหลือโดยชุมชน 9) การประเมินความก้าวหน้า 10) การนิเทศติดตาม ประเมินผล และการส่งต่อ
3. ผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง ได้แก่ ผู้บริหารสถานศึกษาครูและบุคลากร คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน ผู้ปกครองเด็ก บุคคลหรือหน่วยงานภาคีเครือข่ายในชุมชนที่เกี่ยวข้อง มีส่วนร่วมมากขึ้น มีความพึงพอใจระดับมากที่สุด และเด็กที่มีความบกพร่องทางสติปัญญาระดับรุนแรงทุกคนมีศักยภาพเพิ่มขึ้น
4. การนำรูปแบบการบริหารงานการให้บริการช่วยเหลือระยะแรกเริ่ม สำหรับเด็กที่มีความบกพร่องทางสติปัญญาระดับรุนแรง ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดพะเยา ไปใช้ในศูนย์การศึกษาพิเศษ เขตการศึกษาและประจำจังหวัด 7 จังหวัด ได้แก่เชียงใหม่ เชียงราย แม่ฮ่องสอน ลำพูน ลำปาง แพร่ และน่าน โดยภาพรวมมีการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก