การวิจัยครั้งนี้มีความมุ่งเหมายเพื่อ 1) ศึกษาสภาพและปัญหาคุณธรรม จริยธรรมนักเรียนโรงเรียนเทศบาลอากาศอำนวย (ชุมชนอุปถัมภ์) สังกัดเทศบาลตำบลอากาศอำนวยจังหวัดสกลนคร 2) สร้างรูปแบบการพัฒนาคุณธรรม จริยธรรมนักเรียนระดับปฐมวัยโรงเรียนเทศบาลอากาศอำนวย (ชุมชนอุปถัมภ์) สังกัดเทศบาลตำบลอากาศอำนวย จังหวัดสกลนคร 3)ศึกษาผลการใช้รูปแบบการพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมนักเรียนระดับปฐมวัยโรงเรียนเทศบาลอากาศอำนวย (ชุมชนอุปถัมภ์) สังกัดเทศบาลตำบลอากาศอำนวย จังหวัดสกลนคร ใน 4 ด้าน คือ 1) ด้านการมีวินัย 2) ด้านการประหยัด 3) ด้านการมีน้ำใจ 4) ด้านความสุภาพ เป็นการวิจัยพัฒนาและปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม กลุ่มผู้ร่วมวิจัย จำนวน 4 กลุ่ม คือ ผู้วิจัย 1 คน ผู้ร่วมวิจัย 14 คน กลุ่มเป้าหมายในการพัฒนา จำนวน 278 คน และกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ จำนวน 45 คน ประกอบด้วยคณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน 9 คน ตัวแทนผู้ปกครอง 45 คน รวมจำนวนทั้งสิ้น 338 คน เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูลประกอบ แบบสังเกต แบบสัมภาษณ์ แบบสอบถาม สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูล ได้แก่ การหาค่าเฉลี่ย (Mean) ค่าร้อยละ (Percentage) และค่าส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (Standard deviation)
ผลการวิจัย
1. สภาพและปัญหาคุณธรรมจริยธรรมนักเรียน โรงเรียนเทศบาลอากาศอำนวย (ชุมชนอุปถัมภ์) สังกัดเทศบาลตำบลอากาศอำนวย จังหวัดสกลนคร พบว่า
1.1 สภาพคุณธรรมจริยธรรมนักเรียน โรงเรียนเทศบาลอากาศอำนวย (ชุมชนอุปถัมภ์) สังกัดเทศบาลตำบลอากาศอำนวย จังหวัดสกลนคร จากการศึกษาเอกสารรายงาน ที่เกี่ยวข้องในการศึกษาสภาพและปัญหาการพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมนักเรียนโรงเรียนเทศบาลอากาศอำนวย (ชุมชนอุปถัมภ์) สังกัดเทศบาลตำบลอากาศอำนวย จังหวัดสกลนคร โดยศึกษาจาก รายงานผลการประเมินตนเองของสถานศึกษาปีการศึกษา 2561 เครื่องมือการประเมินคุณภาพมาตรฐานการศึกษา (ระดับปฐมวัย) ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พบว่า
1.1.1 เครื่องมือประเมินมาตรฐานการศึกษา ระดับการศึกษาปฐมวัยของสถานศึกษาสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โรงเรียนเทศบาลอากาศอำนวย (ชุมชนอุปถัมภ์) สังกัดเทศบาลตำบลอากาศอำนวย จังหวัดสกลนคร เป็นสถานศึกษาที่จัดการศึกษาในระดับปฐมวัย ในระดับอนุบาลชั้นปีที่ 1-3 ซึ่งจากการประเมินมาตรฐานคุณภาพการศึกษาภายในสถานศึกษาสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ระดับการศึกษาปฐมวัย จำนวน 3 มาตรฐาน14 ตัวบ่งชี้ พบว่า มาตรฐานที่ 1 คุณภาพผู้เรียน ตัวบ่งชี้ที่ 1.3 มีพัฒนาการด้านสังคม ช่วยเหลือตนเอง และเป็นสมาชิกที่ดีของสังคม ยังไม่เป็นไปตามเกณฑ์เป้าหมายที่โรงเรียนตั้งไว้ คณะกรรมการประเมิน จึงมีข้อเสนอแนะให้ดำเนินการพัฒนาผู้เรียนในมาตรฐานดังกล่าว ทุกคนควรให้ความสำคัญกับคุณธรรมจริยธรรมขั้นพื้นฐานที่จะปลูกฝังให้เกิดขึ้นกับนักเรียนโรงเรียนเทศบาลอากาศอำนวย (ชุมชนอุปถัมภ์) เพื่อส่งเสริมและพัฒนานักเรียนในโรงเรียนให้มีคุณธรรมจริยธรรมที่พึงประสงค์ เพิ่มสูงขึ้น จึงควรนำคุณธรรมพื้นฐาน 8 ประการ คือ ขยัน ประหยัด ซื่อสัตย์ มีวินัย สุภาพ สะอาด สามัคคี และมีน้ำใจ มาประกอบการพิจารณาและด้านที่นักเรียนโรงเรียนเทศบาลอากาศอำนวย (ชุมชนอุปถัมภ์) ยังมีพฤติกรรมคุณธรรมจริยธรรมน้อยกว่าด้านอื่น ๆ คือ ด้านการมีวินัย ด้านการประหยัด ด้านการมีน้ำใจ และด้านความสุภาพ จึงต้องพัฒนาต่อไป จากการสัมภาษณ์เกี่ยวกับคุณธรรม จริยธรรมนักเรียน ด้านการมีวินัย การประหยัด การมีน้ำใจ ความสุภาพ พบว่า ส่วนใหญ่ไม่ค่อยมีระเบียบวินัย ไม่รู้จักการประหยัดหรือการอดออม ไม่รักษาสิ่งของเครื่องใช้ทั้งของตนเองและของส่วนรวม ชอบรังแกหรือแย่งขนมเพื่อน ไม่รู้จักการแบ่งปันสิ่งของแก่ผู้อื่น ใช้คำพูดหรือแสดงกิริยาไม่สุภาพ และไม่เหมาะสมกับวัย
1.2 ปัญหาที่ทำให้นักเรียนมีพฤติกรรมด้านคุณธรรม จริยธรรมไม่พึงประสงค์พบว่า สาเหตุเกิดจากสภาพแวดล้อมและการเลี้ยงดูที่แตกต่างกัน ด้านครูผู้สอน คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน และผู้ปกครองนักเรียนขาดการประสานงานและการมีส่วนร่วมที่ดี ด้านการจัดกิจกรรมที่จัดให้แก่เด็กไม่มีความหลากหลายน่าสนใจ ครูขาดรูปแบบ เทคนิคและวิธีการ ตลอดจนความรู้ใหม่ๆ ในการปลูกฝังและพัฒนานักเรียน
2. รูปแบบการพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมนักเรียนระดับปฐมวัยโรงเรียนเทศบาลอากาศอำนวย (ชุมชนอุปถัมภ์) มีรูปแบบไว้ดังนี้
2.1 กิจกรรมหน้าเสาธง ประกอบด้วย การเข้าแถวเคารพธงชาติ การสวดมนต์ไหว้พระ การกล่าวคำปฏิญาณตน การนั่งสมาธิแผ่เมตตา การอบรมสั่งสอน การเคลื่อนไหวเข้าจังหวะ
2.2 กิจกรรมก่อนและหลังรับประทานอาหาร ประกอบด้วย การเตรียมความพร้อม การล้างมือก่อนรับประทานอาหาร การเข้าแถวรับถาดอาหาร การไหว้รับของ การกล่าวคำขอบคุณข้าว การรับประทานอาหาร การเข้าแถวส่งถาดอาหาร การแปรงฟันหลังรับประทานอาหาร
2.3 กิจกรรมสวดมนต์ไหว้พระก่อนนอน ประกอบด้วยการปูที่นอน การท่องคำสวดมนต์ไหว้พระ การนั่งสมาธิภาวนา การแผ่นเมตตา การเก็บที่นอน
2.4 กิจกรรมออมทรัพย์ในโรงเรียน ประกอบด้วย การฝากออมเงินกับครูประจำชั้น
2.5 กิจกรรมวันสำคัญของชาติและวันสำคัญทางศาสนา ประกอบด้วย การเข้าร่วมกิจกรรมวันแม่แห่งชาติ วันวิสาขบูชา วันเข้าพรรษา ที่สถานศึกษาจัดขึ้นหรือร่วมกับหน่วยงานอื่น
3. ผลการใช้รูปแบบการพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมนักเรียนระดับปฐมวัยโรงเรียนเทศบาลอากาศอำนวย (ชุมชนอุปถัมภ์) สังกัดเทศบาลตำบลอากาศอำนวย จังหวัดสกลนคร พบว่า ก่อนการดำเนินการพัฒนา จากการประเมินระดับความพึงพอใจของคณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน และตัวแทนผู้ปกครอง โดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง เมื่อพิจารณาเป็นรายด้าน อยู่ในระดับปานกลางทุกด้าน เรียงลำดับจากมากไปน้อย คือ ด้านการมีน้ำใจ ด้านการมีวินัย ด้านความสุภาพ ด้านการประหยัด ตามลำดับ หลังการดำเนินการพัฒนาพฤติกรรมด้านคุณธรรม จริยธรรมนักเรียนโรงเรียนเทศบาลอากาศอำนวย (ชุมชนอุปถัมภ์) สังกัดเทศบาลตำบลอากาศอำนวย จังหวัดสกลนคร จากการประเมินความพึงพอใจของคณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน และตัวแทนผู้ปกครอง โดยรวมอยู่ในระดับมาก เมื่อพิจารณาเป็นรายด้านอยู่ในระดับมากทุกด้าน เรียงตามค่าเฉลี่ยจากน้อยไปหามาก คือ การมีน้ำใจ ความสุภาพ การมีวินัย การประหยัด ซึ่งสรุปได้ว่า รูปแบกการพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมนักเรียนระดับปฐมวัย ใช้พัฒนาคุณธรรมจริยธรรมนักเรียนส่งผลให้นักเรียนมีพฤติกรรมคุณธรรมจริยธรรมดีขึ้น