บทคัดย่อ
การพัฒนาทักษะชีวิตนักเรียนเพื่อห่างไกลยาเสพติดและอบายมุขด้วยหลักจริยธรรมอิสลาม
เป็นผลการปฏิบัติงานที่เป็นเลิศ (Best Practice) ด้านการดำเนินงานป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติด
ในสถานศึกษา หรือการดำเนินงานตามโครงการสถานศึกษาสีขาว ปลอดยาเสพติดและอบายมุข โดยมีเหตุผลหรือความสำคัญที่จัดทำผลงานนี้ คือสถานการณ์แพร่ระบาดของยาเสพติดและอบายมุขทวีความรุนแรง
ทุกขณะ ส่งผลกระทบเชิงลบต่อคุณภาพชีวิตของผู้คน โดยเฉพาะเยาวชนทั้งทางด้านร่างกาย อารมณ์ จิตใจ และสติปัญญา รัฐบาลตระหนักถึงปัญหาดังกล่าว จึงกำหนดเป็นวาระแห่งชาติให้ทุกหน่วยงานมีมาตรการ
การป้องกันและแก้ปัญหายาเสพติดและอบายมุขตามยุทธศาสตร์ที่รัฐบาลกำหนด และให้สอดคล้องกับบริบทของหน่วยงานหรือพื้นที่นั้นๆ โรงเรียนบ้านราวอ ในฐานะเป็นหน่วยงานหนึ่งทางการศึกษา มีหน้าที่เสริมสร้างให้นักเรียนมีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ และค่านิยมที่ดี โรงเรียนบ้านราวอ เล็งเห็นถึงความสำคัญดังกล่าว
จึงได้ดำเนินงานโครงการสถานศึกษาสีขาวปลอดยาเสพติดและอบายมุข ตั้งแต่ปีการศึกษา 2557 เรื่อยมาจนถึงปัจจุบันและปรากฏผลการปฏิบัติงานที่เป็นเลิศ (Best Practice) ซึ่งมีความสอดคล้องกับบริบทของโรงเรียน และชุมชน
การปฏิบัติงานที่เป็นเลิศนี้มีจุดประสงค์ (1) เพื่อหารูปแบบการดำเนินงานการป้องกันและแก้ไขปัญหา
ยาเสพติดและอบายมุขในสถานศึกษาที่สอดคล้องกับบริบทของโรงเรียนและชุมชน (2) เพื่อส่งเสริมให้มี
การนำหลักศาสนามาประยุกต์ใช้ในการพัฒนาทักษะชีวิตของผู้เรียนให้ห่างไกลยาเสพติดและอบายมุข
(3) เพื่อให้นักเรียนตระหนักถึงโทษของยาเสพติดและอบายมุขอยู่เสมอ และเห็นคุณค่าของตนเองด้วยการ
ไม่ยุ่งเกี่ยวกับอบายมุข (4) เพื่อให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ผลงานหรือนวัตกรรมการปฏิบัติงานที่เป็นเลิศ ด้านการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดและอบายมุขในสถานศึกษาระหว่างโรงเรียนเครือข่าย กลุ่มเป้าหมาย ได้แก่ ครูและบุคลากร จำนวน ๑๘ คน นักเรียน จำนวน ๑๕๖ คน
ขั้นตอนหรือกระบวนการดำเนินงาน ใช้หลักการ PDCA (วงจรเดมมิ่ง / วงล้อคุณภาพ) เป็นหลักการในการขับเคลื่อนการดำเนินงาน โดยการนำสาระหรือองค์ความรู้การป้องกัน และแก้ไขปัญหายาเสพติดและอบายมุขในสถานศึกษา บูรณาการ หรือเชื่อมโยงกับจริยธรรมอิสลาม ผ่านกิจกรรมต่างๆ ทางศาสนา
ซึ่งนักเรียนปฏิบัติเป็นกิจวัตร นักเรียนสามารถประพฤติหรือปฏิบัติตนให้ห่างไกลจากยาเสพติดและอบายมุขจนเกิดทักษะชีวิต และมีภูมิคุ้มกันที่ดีในตัว ได้แก่ กิจกรรมละหมาด กิจกรรมบรรยายธรรมหรืออบรมจริยธรรม กิจกรรมท่องบทขอพร กิจกรรมฝึกสมาธิ และกิจกรรมจิตอาสาบำเพ็ญประโยชน์
ผลการดำเนินงานปรากฏ ดังนี้ ๑) โรงเรียนมีรูปแบบการดำเนินงานการป้องกัน และแก้ไขปัญหา
ยาเสพติดและอบายมุขในสถานศึกษาที่สอดคล้องกับบริบทของโรงเรียนและชุมชน นั่นคือ การพัฒนาทักษะชีวิตของนักเรียนห่างไกลยาเสพติดและอบายมุข โดยใช้หลักจริยธรรมอิสลาม ๒) โรงเรียนได้นำหลักการทางศาสนาที่นักเรียนนับถือมาประยุกต์ใช้ในการพัฒนาทักษะชีวิตของผู้เรียนให้ห่างไกลยาเสพติดและอบายมุข เป็นการปลูกฝังความรู้สู่คุณธรรมให้เกิดขึ้นกับผู้เรียน ซึ่งเป็นแนวทางหนึ่งที่แสดงถึงการน้อมนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจมาประยุกต์ หรือบูรณาการในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ๓) นักเรียน เกิดความตระหนักถึงโทษของยาเสพติดและอบายมุข เนื่องจากมีความรู้เกี่ยวกับยาเสพติดและอบายมุข อีกทั้งมีการปฏิบัติกิจกรรมทางศาสนาอย่างสม่ำเสมอ เมื่อนักเรียนมีความตระหนักในเรื่องดังกล่าวแล้ว ส่งผลให้นักเรียนเห็นคุณค่าของตนเองมากขึ้น และเมื่อนักเรียนเห็นคุณค่าของตนเอง จะทำให้นักเรียนมีภูมิคุ้มกันที่ดีในตัว ห่างไกลจากยาเสพติด
และอบายมุข ๔) โรงเรียนมีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้เกี่ยวกับนวัตกรรมหรือผลงานที่เกี่ยวกับการดำเนินงานการป้องกันเกี่ยวกับยาเสพติดและอบายมุข กับโรงเรียนเครือข่ายที่ดำเนินงานการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดและอบายมุข จำนวนหลายโรงด้วยกัน ทำให้เกิดผลดีเชิงประจักษ์ระดับหนึ่ง เพราะทั้งผู้บริหาร ครูผู้รับผิดชอบและนักเรียนผู้ปฏิบัติ มีโอกาสได้เผยแพร่ผลงานของโรงเรียนตนเอง และเรียนรู้นวัตกรรมของโรงเรียน
อื่นอีกด้วย ซึ่งมีปัจจัยที่ส่งผลให้ความสำเร็จ ดังนี้ ๑) การมีส่วนร่วมและให้การช่วยเหลือของบุคคลหน่วยงานต่างๆ ในชุมชน ๒) วิสัยทัศน์ในการพัฒนางานของผู้บริหารสถานศึกษาและบุคลากรในโรงเรียนและมีบทเรียนที่ได้รับจากการดำเนินงาน ดังนี้ ๑) ควรมีกิจกรรมการนิเทศ ติดตามอย่างต่อเนื่อง ๒) การนำผลงานไปใช้ควรพิจารณาถึงความสอดคล้องกับบริบทของชุมชน ๓) การดำเนินงานป้องกันและแก้ปัญหายาเสพติด ค่อนข้างเสี่ยงควรดำเนินการให้แยบยล ไม่ควรพาดพิงถึงตัวบุคคลที่มีส่วนได้/เสียผลประโยชน์