ชื่องานวิจัย การศึกษารูปแบบการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิดนักเรียน
ของโรงเรียนในจังหวัดชัยภูมิ
ชื่อผู้วิจัย นายธีระยง ปิยะปรีชายุทธ ศึกษานิเทศก์
สำนักงานศึกษาธิการจังหวัดชัยภูมิ
บทคัดย่อ
การศึกษารูปแบบการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิดนักเรียนของโรงเรียน
ของโรงเรียนในจังหวัดชัยภูมิ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิดของนักเรียนระดับช่วงชั้นที่ 1-4 ของโรงเรียนในจังหวัดชัยภูมิกลุ่มตัวอย่างได้จากการสุ่มอย่างง่าย (Simple Random Sampling) ที่คำนวณจากสูตรกลุ่มตัวอย่างของYamaneจำนวน241คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ เป็นแบบสอบถามการศึกษารูปแบบการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิดนักเรียนของโรงเรียนในจังหวัดชัยภูมิ ที่ผู้วิจัยสร้างขึ้นเอง จำนวน 1 ชุด ประกอบด้วย 3 ตอน จำนวน 52 ข้อ
ผลการวิจัยพบว่า
ภาพรวมสภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิดของนักเรียน มีการปฏิบัติอยู่ในระดับปานกลาง แต่มีการจัดการเรียนรู้ที่มีการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก คือ การจัดการเรียนรู้
แบบสืบเสาะหาความรู้เป็นกลุ่ม การจัดการเรียนรู้แบบระดมสมอง การจัดการเรียนรู้แบบสร้างสรรค์ความรู้ การจัดการเรียนรู้แบบ KWL การจัดการเรียนรู้แบบสร้างสรรค์
การจัดการเรียนรู้แบบพยากรณ์ การจัดการเรียนรู้แบบกรณีศึกษา การจัดการเรียนรู้แบบสืบสวนสอบสวน และการจัดการเรียนรู้แบบใช้คำถาม ซึ่งรายละเอียดในแต่ละกิจกรรมการเรียนรู้มีดังนี้
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบอุปนัย
โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับปานกลาง แต่มีการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก คือ
การจัดกระบวนการเรียนรู้จากรายละเอียดไปสู่การกำหนดเกณฑ์ หลักเกณฑ์ข้อเท็จจริงหรือข้อสรุป
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบนิรนัย
โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับปานกลาง และมีการปฏิบัติเป็นอันดับแรกคือ ให้ผู้เรียนนำทฤษฎีหลักการต่างๆ ไปใช้ในสถานการณ์ที่หลากหลาย
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบค้นพบ
โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก แต่มีการปฏิบัติอยู่ในระดับปานกลางคือการจัดกระบวนการเรียนรู้ที่ให้ผู้เรียนค้นคว้าหาความรู้ด้วยตนเอง
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบวิทยาศาสตร์โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับปานกลาง แต่มีการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก คือ การฝึกให้ผู้เรียนคิดค้นวิธีการแก้ปัญหาต่างๆ โดยใช้ลำดับขั้นตอน 5 ขั้น คือ การกำหนดปัญหา การตั้งสมมติฐาน การรวบรวมข้อมูล การวิเคราะห์ข้อมูล การสรุปและการประเมินผล
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบทดลอง
โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับปานกลาง และมีการปฏิบัติเป็นอันดับแรก คือ
การจัดการเรียนรู้จากการทดลอง 5 ขั้น ได้แก่ การเตรียมการทดลอง ทดลอง เสนอผลการทดลอง สรุป อภิปรายผล ประเมินผล
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบแก้ปัญหา
โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับปานกลาง และมีการปฏิบัติเป็นอันดับแรก คือ ให้ผู้เรียนคิดแก้ปัญหาในชีวิตประจำวันอย่างมีขั้นตอน มีเหตุผลด้วยการแลกเปลี่ยนความคิด
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบแก้ปัญหา
โดยใช้สารสนเทศ โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับปานกลาง และมีการปฏิบัติอันดับแรก
คือ ให้ผู้เรียนใช้สารสนเทศในการนำเสนอ และประเมินผลการเรียนรู้
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบการใช้คำถามโดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก แต่มีการปฏิบัติอยู่ในระดับปานกลาง การใช้คำถามเพื่อให้ผู้เรียนบอกความสัมพันธ์ของเหตุและผล และการใช้คำถามเพื่อให้ผู้เรียนกำหนดนิยามหรืออธิบาย และการใช้คำถามเพื่อให้ผู้เรียนได้ฝึกคิดวิจารณ์
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบ KWL
โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก และมีการปฏิบัติเป็นอันดับแรก คือ การฝึกให้ผู้เรียน
ได้ทบทวนความรู้เดิม
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบกรณีศึกษา
โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก แต่มีการปฏิบัติอยู่ในระดับปานกลาง คือ
ฝึกให้ผู้เรียนเผชิญหรือแก้ปัญหาจากสถานการณ์จริงหรือสถานการณ์สมมุติ
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบสร้างสรรค์
โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก และมีการปฏิบัติเป็นอันดับแรก คือ คือ การเปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้แสดงความคิดเห็นและข้อเสนอแนะที่แตกต่างกัน
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบระดมสมองโดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก และมีการปฏิบัติเป็นอันดับแรก คือ ให้ผู้เรียนได้แสดงออกและแสดงความคิดเห็นทุกคนอย่างเสรี โดยไม่วิจารณ์ความคิดของผู้อื่น
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบซินเนคติกส์โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบสร้างสรรค์ความรู้ โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก และมีการปฏิบัติเป็นอันดับแรก คือ ฝึกให้ผู้เรียนเชื่อมโยงความรู้ใหม่กับความรู้เดิม
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบสืบสวนสอบสวน โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก แต่มีการปฏิบัติอยู่ในระดับปานกลาง คือ
การฝึกให้ผู้เรียนได้เรียนรู้วิธีการสืบเสาะ ค้นหาความรู้อย่างมีกระบวนการ มีเหตุผล
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้เป็นกลุ่ม มีการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก คือ ให้ผู้เรียนมีอิสระในการศึกษาหาความรู้ตามหลักประชาธิปไตย และเน้นกระบวนการกลุ่ม
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบ 4 MAT
โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับปานกลาง และมีการปฏิบัติเป็นอันดับแรก คือ
การฝึกให้ผู้เรียนวิเคราะห์ผลงานของตนเอง โดยอธิบายขั้นตอนการทำงานได้
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบจัดกรอบมโนทัศน์ โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับปานกลาง และมีการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก คือ
ให้ผู้เรียนได้ฝึกสังเกต เปรียบเทียบ และจำแนกแล้วสรุป และจัดหมวดหมู่
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้โดยใช้ผังความรู้แบบวี โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับปานกลาง และมีการปฏิบัติเป็นอันดับแรก คือ
การให้ผู้เรียนเขียนแผนผังแสดงความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งที่เป็นวิธีการทดลอง หรือการกระทำกับสิ่งที่เป็นหลักการหรือทฤษฎี
สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนากระบวนการคิด ในการจัดการเรียนรู้แบบพยากรณ์
โดยภาพรวมการปฏิบัติอยู่ในระดับมาก และมีการปฏิบัติมากเป็นอันดับแรก คือ การให้ผู้เรียนนำสิ่งที่ได้เรียนรู้ไปใช้ในชีวิตประจำวันโดยการตัดสินใจที่จะเลือกการกระทำหรือหลีกเลี่ยงการกระทำ