การวิจัยครั้งนี้ ผู้วิจัยมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) การศึกษาข้อมูลพื้นฐานของการจัดกิจกรรมการเรียนรู้วิชาวิทยาศาสตร์ สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 2) สร้างและพัฒนารูปแบบการเรียนรู้ รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ โดยใช้ปัญหาเป็นฐานร่วมกับโซเชียลมีเดีย เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 ให้มีประสิทธิภาพตามเกณฑ์ 80/80 3) ศึกษาผลการทดลองใช้รูปแบบการเรียนรู้ รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ โดยใช้ปัญหาเป็นฐานร่วมกับโซเชียลมีเดีย เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 4) ประเมินรูปแบบการเรียนรู้ รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ โดยใช้ปัญหาเป็นฐานร่วมกับโซเชียลมีเดีย เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ คือ นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3/1 โรงเรียนลำพระเพลิงพิทยาคม อำเภอปักธงชัย จังหวัดนครราชสีมา สังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัดนครราชสีมา ภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2561 จำนวน 1 ห้องเรียน จำนวน 30 คน ได้มาโดยการสุ่มแบบกลุ่ม (Cluster Random Sampling) ผู้วิจัยดำเนินการวิจัยตามกรอบกรอบการวิจัยและพัฒนา (Research and Development) เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยมี 4 ชนิด ได้แก่ 1) แผนการจัดการเรียนรู้ รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ โดยใช้ปัญหาเป็นฐานร่วมกับโซเชียลมีเดีย ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 จำนวน 14 แผน 2) แบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เป็นแบบปรนัย 4 ตัวเลือก จำนวน 30 ข้อ 3) แบบวัดความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เป็นแบบปรนัย 4 ตัวเลือก จำนวน 15 ข้อ และ 4) แบบสอบถามความพึงพอใจของนักเรียนที่มีต่อการเรียนโดยใช้รูปแบบการเรียนรู้ รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ โดยใช้ปัญหาเป็นฐานร่วมกับโซเชียลมีเดีย เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ สำหรับนักเรียน ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เป็นแบบมาตราส่วนประมาณค่า 5 ระดับ จำนวน 20 ข้อ สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูล ได้แก่ ค่าเฉลี่ย ค่าความถี่ ค่าร้อยละ ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และสถิติทดสอบที
ผลการวิจัยพบว่า
1.สภาพปัจจุบันด้านการเรียนการสอนเพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ วิชาวิทยาศาสตร์ สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 พบว่าการจัดการเรียนการสอนในปัจจุบันไม่สามารถตอบสนองความต้องการของผู้เรียนและผู้สอนได้ โดยการเรียนการสอนยังเน้นที่การบรรยาย และจดจำเนื้อหาไปสอบมากกว่าการคิดแก้ปัญหา ผู้เรียนมีส่วนร่วมในกิจกรรมการเรียนการสอนน้อย ในเรื่องการพัฒนาทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณ ผู้เรียนต้องการให้สอนทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณสอดแทรกลงในเนื้อหาที่เรียนมากที่สุด ส่วนครูผู้สอน ส่วนใหญ่มีความต้องการให้ฝึกทักษะการใช้ปัญหาคิดอย่างมีวิจารณญาณให้กับผู้เรียน ต้องการให้ผู้เรียนพัฒนาทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณไปพร้อมเนื้อหาที่เรียน และต้องการทราบวิธีการสอน จากข้อมูลรายงานคุณภาพการศึกษา กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 โรงเรียนลำพระเพลิงพิทยาคม ปีการศึกษา 2557 2559 พบว่า นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 มีคะแนนเฉลี่ยร้อยละ 53.21 , 57.34 และ 60.19 ตามลำดับ ซึ่งต่ำกว่าเป้าหมายที่โรงเรียนกำหนดไว้คือร้อยละ 75 (โรงเรียนลำพระเพลิงพิทยาคม, 2559 ก : 7)
2. รูปแบบการเรียนรู้ รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ โดยใช้ปัญหาเป็นฐานร่วมกับโซเชียลมีเดีย เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 ประกอบด้วย 7 ขั้นตอน คือ 1) ขั้นเตรียมความพร้อม 2) ขั้นเสนอปัญหา 3) ขั้นวิเคราะห์ปัญหา 4) ขั้นวางแผนและระดมความคิด 5) ขั้นสรุปแนวทางในการแก้ปัญหา 6) ขั้นนำเสนอแนวทางในการแก้ปัญหา และ 7) ขั้นอภิปรายและสรุป ประสิทธิภาพ รูปแบบการเรียนรู้ รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ โดยใช้ปัญหาเป็นฐานร่วมกับโซเชียลมีเดีย เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ เท่ากับ 82.00/81.56 ซึ่งมีค่าสูงกว่าเกณฑ์ที่กำหนด
3. ผลการใช้รูปแบบการเรียนรู้รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง สิ่งแวดล้อมและทรัพยากร
ธรรมชาติ โดยใช้ปัญหาเป็นฐานร่วมกับโซเชียลมีเดีย เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 โรงเรียนลำพระเพลิงพิทยาคม พบว่า
3.1 ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนที่เรียนด้วยรูปแบบการเรียนรู้รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ โดยใช้ปัญหาเป็นฐานร่วมกับโซเชียลมีเดีย เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 โรงเรียนลำพระเพลิงพิทยาคม หลังเรียนแตกต่างจากนักเรียนที่เรียนปกติอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05
3.2 ความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ สำหรับนักเรียนที่เรียนด้วยรูปแบบการเรียนรู้ รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ โดยใช้ปัญหาเป็นฐานร่วมกับโซเชียลมีเดีย เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 โรงเรียนลำพระเพลิงพิทยาคม หลังเรียนสูงกว่าก่อนเรียน อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01
4. ความพึงพอใจสำรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 โรงเรียนลำพระเพลิงพิทยาคม ที่มีต่อรูปแบบการเรียนรู้ รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรื่อง สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ โดยใช้ปัญหาเป็นฐานร่วมกับโซเชียลมีเดีย เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ พบว่า นักเรียนมีความพึงพอใจในภาพรวมอยู่ในระดับมากที่สุด