การวิจัยและพัฒนารูปแบบครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1). เพื่อศึกษาข้อมูลพื้นฐานเกี่ยวกับรูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ โดยใช้ชุมชนเมืองเป็นฐาน เพื่อส่งเสริมความสามารถในการจัดการสิ่งแวดล้อม ของนักเรียนระดับประถมศึกษาปีที่ 4 2). เพื่อพัฒนารูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้ชุมชนเมืองเป็นฐาน เพื่อส่งเสริมความสามารถในการจัดการสิ่งแวดล้อมของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 3). เพื่อทดลองใช้รูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้ชุมชนเมืองเป็นฐานเพื่อส่งเสริมความสามารถในการจัดการสิ่งแวดล้อมของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 3.1) เพื่อเปรียบเทียบผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนก่อนและหลังเรียน ด้วยรูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ โดยใช้ชุมชนเมืองเป็นฐาน เพื่อส่งเสริมความสามารถในการจัดการสิ่งแวดล้อมของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 3.2) เพื่อเปรียบเทียบความสามารถในการจัดการสิ่งแวดล้อม ก่อนและหลัง ด้วยรูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้ชุมชนเมืองเป็นฐาน เพื่อส่งเสริมความสามารถ ในการจัดการสิ่งแวดล้อมของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 4). เพื่อประเมินรูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้ชุมชนเมืองเป็นฐาน เพื่อส่งเสริมความสามารถในการจัดการสิ่งแวดล้อม ของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 แหล่งข้อมูลการศึกษาข้อมูล ได้แก่ นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4/6 โรงเรียนเทศบาลสวนสนุกภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2561 จำนวน 40 คน ได้มาโดยการสุ่มแบบกลุ่ม (Cluster random sampling) ครูวิชาสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรมโรงเรียนเทศบาลสวนสนุก จำนวน 10 คน ได้มาโดยการคัดเลือกแบบเจาะจง (Purposive sampling) และจัดทำร่วมโดยแบบการประชุมย่อยของครูจำนวน 3 ครั้ง ตัวแทนชุมชนจำนวน 5 คน ได้มาโดยการคัดเลือกแบบเจาะจง (Purposive sampling)และจัดทำร่วมโดยแบบการประชุมย่อยร่วมกับตัวแทนชุมชนจำนวน 3 ครั้ง ผู้ทรงคุณวุฒิเกี่ยวกับการจัดการสิ่งแวดล้อม จำนวน 5 ท่าน ได้มาโดยการคัดเลือกแบบเจาะจง (Purposive sampling) โดยการสัมภาษณ์เชิงลึกจำนวน 3 ครั้ง
ผลการทดลองใช้รูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้ชุมชนเมืองเป็นฐานเพื่อส่งเสริมความสามารถในการจัดการ
สิ่งแวดล้อมของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 ทั้งในชั้นเรียนและในชุมชนเมือง พบว่า
1 นักเรียนที่เป็นกลุ่มตัวอย่างในชั้นเรียน มีทักษะปฏิบัติกิจกรรมต่อเนื่อง ได้สม่ำเสมออยู่ในระดับดีมาก และการปฏิบัติใน
ชุมชน มีทักษะปฏิบัติกิจกรรมมีความต่อเนื่องทุกครั้งอยู่ในระดับดีมาก ทักษะการคิด การตัดสินใจ และการสังเกตนักเรียนทุกคนปฏิบัติกิจกรรม ได้สม่ำเสมอมีความต่อเนื่องทุกครั้งอยู่ในระดับดีมาก และมีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนหลังเรียนเพิ่มขึ้น จากก่อนเรียนการจัดกิจ
กรรม ที่ส่งเสริมความสามารถในการจัดการสิ่งแวดล้อมแตกต่างกัน อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01
2 นักเรียนที่เป็นกลุ่มตัวอย่างมีทักษะกระบวนการทางภูมิศาสตร์ขั้นพื้นฐานจำนวน 4 ทักษะ อยู่ในระดับสูงทุกด้าน จากแบบบันทึกผลการเรียนรู้ของนักเรียนทั้งในชั้นเรียนและในชุมชนที่ดำเนินการจัดกิจกรรมการเรียนรู้สภาพจริง
3 นักเรียนที่เป็นกลุ่มตัวอย่าง มีความสามารถในการจัดการสิ่งแวดล้อม สามารถกระทำและการแสดงออกเป็นการปฏิบัติได้
พบว่า
ด้านการรู้คุณค่าของสิ่งแวดล้อมและผลกระทบนักเรียนเข้าใจและสามารถบอกถึงเหตุผลต้นทางของปัญหาและสร้างคุณลักษณะอันพึงประสงค์ที่เกิดขึ้นกับนักเรียนในสถานที่ที่เป็นแหล่งชุมชน โดยเกิดการเรียนรู้ด้านสติปัญญา ด้านอารมณ์ ความรู้สึก และด้านทักษะทุกทักษะ ยกเว้นด้านการเรียบเรียงที่มีข้อมูลไม่สอดคล้องกับแบบทดสอบอื่นส่วนรูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้มีประสิทธิผลตามเกณฑ์ เกิดการเรียนรู้ในแต่ละด้านอย่างมีเหตุมีผล ในด้านการเข้าร่วมและการมีส่วนร่วมดูแลรักษาและพัฒนาสิ่งแวดล้อมนักเรียนทุกคนปฏิบัติได้และเข้าใจในสิ่งที่กระทำร่วมกัน พร้อมช่วยเหลือซึ่งกันและกันสม่ำเสมอ มีความต่อเนื่องทุกครั้งอยู่ในระดับดี สรุป โดยรวมอยู่ในระดับมากที่สุด
4. พบว่ารูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ มีประสิทธิผล และความเหมาะสมและเป็นไปได้ของรูปแบบการจัดกิจกรรมการ
เรียนรู้ โดยใช้ชุมชนเมืองเป็นฐาน เพื่อส่งเสริมความสามารถในการจัดการสิ่งแวดล้อมของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 โดยในภาพรวมมีค่าดัชนีความสอดคล้องเหมาะสม มีค่าเท่ากับ 1.00 ถือว่าอยู่ในระดับมากที่สุด และส่วนความคิดเห็นของตัวแทนชุมชนที่มีต่อรูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้ชุมชนเมืองเป็นฐาน พบว่ามีความเชื่อมโยงในการจัดกิจกรรม 3 ด้าน คือ 1. ด้านการวางแผน มีกำหนดแนวทางร่วมการจัดทำแผนการจัดกิจกรรมความต้องการของชุมชน และนำเสนอปัญหาต่างๆ และข้อจำกัดของกิจกรรม 2. ด้านการประสานงาน ให้ความร่วมมือในทุกด้าน อย่างเต็มความสามารถชองชุมชน พร้อมเป็นวิทยากรหรือปราชญ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการให้ความรู้แก่การจัดกิจกรรมตลอดการดำเนินงาน 3. ด้านการจัดหาทรัพยากร พร้อมให้การสนับสนุนในสิ่งของเครื่องมือประกอบการจัดกิจกรรม รวมถึงให้ข้อคิดเห็นที่เป็นประโยชน์ต่อการจัดกิจกรรมอย่างสม่ำเสมอ
สรุป โดยรวมอยู่ในระดับมากที่สุดและในส่วนความคิดเห็นของนักเรียนที่มีต่อรูปแบบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้ชุมชน
เมืองเป็นฐาน เพื่อส่งเสริมความสามารถในการจัดการสิ่งแวดล้อม ทั้งด้านตัวครูผู้สอน ด้านกิจกรรมการเรียนการสอน ด้านวัดและประเมินผลและด้านประโยชน์ของรูปแบบการจัดการเรียนรู้อยู่ในระดับมากที่สุด
คำสำคัญ : รูปแบบการจัดกิจกรรม ชุมชนเมืองเป็นฐาน ความสามารถในการจัดการสิ่งแวดล้อม