การวิจัยในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ ๑) พัฒนาสื่อภูมิปัญญาท้องถิ่น ม้านั่งพาเพลิน ที่เหมาะสมต่อการพัฒนาศักยภาพการใช้ทักษะกล้ามเนื้อมัดใหญ่ของเด็กพิการ ณ ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดเชียงราย และ ๒) ศึกษาผลของสื่อภูมิปัญญาท้องถิ่น ม้านั่งพาเพลิน ที่มีต่อการพัฒนาศักยภาพการใช้ทักษะกล้ามเนื้อมัดใหญ่ของเด็กพิการ
ระเบียบวิธีวิจัย คือ พหุกรณีศึกษา โดยมีการเก็บรวบรวมข้อมูลจากผู้เรียนที่มีความพิการ อายุระหว่าง 1-6 ขวบ ที่ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดเชียงรายได้ให้บริการ จำนวน ๓ คน แบ่งเป็นผู้เรียนบกพร่องทางสติปัญญา จำนวน 1 คน ผู้เรียนบกพร่องทางร่างกายหรือสุขภาพหรือการเคลื่อนไหว จำนวน 1 คน และผู้เรียนบุคคลพิการ จำนวน 1 คน ซึ่งเป็นกลุ่มผู้เรียนพิการที่มีความบกพร่อง ที่มีรูปแบบบริการแบบตามบ้าน โดยทุกคนจะมีลักษณะสภาพปัญหาของการนำไปใช้ ได้แก่ ทักษะกล้ามเนื้อมัดใหญ่ เกี่ยวกับ การทรงตัวในท่านั่ง การเรียนรู้การลงน้ำหนักผ่านข้อต่อ การลุกขึ้นยืน ผู้วิจัยเก็บรวบรวมข้อมูลโดย การสังเกตพฤติกรรมของเด็กพิการที่ใช้สื่อภูมิปัญญาท้องถิ่น จำนวน 2 สัปดาห์ ๆ ละ 2 วัน ครั้งละ 15 นาที และการสัมภาษณ์รายบุคคลเกี่ยวกับความพึงพอใจต่อการใช้สื่อของบุคคลผู้ปกครองของเด็กพิการ จำนวน 6 คน ทุกครั้งหลังการใช้สื่อ การวิเคราะห์ข้อมูลกระทำโดยการเตรียมข้อมูล แตกข้อมูล ให้รหัสข้อมูล จัดหมวดหมู่ข้อมูล และหาประเด็นหลัก
ผลการวิจัย พบว่า สื่อภูมิปัญญาท้องถิ่น ม้านั่งพาเพลิน มีความเหมาะสมต่อการพัฒนาศักยภาพการใช้ทักษะกล้ามเนื้อมัดใหญ่ของเด็กพิการ เนื่องจากได้ใช้ขั้นตอนในการพัฒนา ดังนี้ ขั้นที่ ๑ ศึกษาเอกสารที่เกี่ยวข้อง คัดเลือกและออกแบบการพัฒนาสื่อภูมิปัญญาท้องถิ่นที่มีอยู่ ขั้นที่ ๒ ปรับปรุงและพัฒนาสื่อภูมิปัญญาท้องถิ่น ม้านั่งพาเพลิน ตามที่ออกแบบไว้ ขั้นที่ ๓ ตรวจสอบคุณภาพของสื่อและเครื่องมือจากผู้เชี่ยวชาญ จากนั้นขั้นที่ ๔ นำไปทดลองใช้และนำผลจากการทดลองมาปรับปรุงสื่อให้มีคุณภาพมากขึ้น โดยมีการทดลองใช้ ๓ ครั้ง และสื่อภูมิปัญญาท้องถิ่น ม้านั่งพาเพลิน สามารถพัฒนาศักยภาพการใช้ทักษะกล้ามเนื้อมัดใหญ่ของเด็กพิการที่เป็นกรณีศึกษา ได้แก่ เด็กชายก้อง เด็กหญิงแก้ว และเด็กหญิงกิ่ง โดยมีผลการพัฒนาในส่วนที่คล้ายคลึงกันและแตกต่างกันดังนี้
ด้านการทรงตัวในท่านั่ง เด็กชายก้อง เด็กหญิงแก้ว และเด็กหญิงกิ่ง สามารถนั่งทรงตัวได้ ใช้มือในการจับเกาะราวด้านหน้า และวางเท้าในตำแหน่งที่เหมาะสมสำหรับช่วยในการพยุงตนเองในท่านั่งที่เหมือนกัน โดยเด็กชายก้อง และเด็กหญิงแก้วสามารถนั่งทรงตัวได้ด้วยตนเองอย่างมั่นคง แต่ในขณะที่เด็กหญิงกิ่งยังคงใช้สายรัดเอวช่วยในท่านั่งทรงตัว
ด้านการเรียนรู้การลงน้ำหนักผ่านข้อต่อ เด็กชายก้อง เด็กหญิงแก้ว และเด็กหญิงกิ่งสามารถลงน้ำหนักไปที่เท้าได้เต็มฝ่าเท้าทั้ง ๒ ข้าง และสามารถยันเท้าได้เหมือนกัน ซึ่งเด็กชายก้องยังสามารถใช้เท้าในการปั่นจักรยานแบบเดินหน้าและถอยหลังได้ ส่วนเด็กหญิงแก้ว สามารถงอเท้า การย่อตัวเองและยืนได้อย่างมั่นคง แต่ในขณะที่เด็กหญิงกิ่งยังต้องมีคนช่วยเหลือในการจัดท่าทางและการฝึก
ด้านการลุกขึ้นยืน เด็กชายก้อง เด็กหญิงแก้ว และเด็กหญิงกิ่งสามารถลุกยืนขึ้นได้ด้วยการจับหรือเกาะที่ราวที่เหมือนกัน เด็กหญิงแก้ว สามารถก้าวเดินรอบๆสื่อภูมิปัญญาได้ด้วยตนเองอย่างมั่นคง มีความถนัดในการก้าวขาขึ้นนั่งบนสื่อได้เอง แต่เด็กชายก้องเมื่อลุกยืนยังคงมีอาการเกร็งของกล้ามเนื้อขาบ้าง
คำสำคัญ: สื่อภูมิปัญญาท้องถิ่น, ผู้เรียนที่มีความบกพร่องทางสติปัญญา บกพร่องทางร่างกาย หรือการเคลื่อนไหว หรือสุขภาพ, ศูนย์การศึกษาพิเศษ ประจำจังหวัดเชียงราย, พหุกรณีศึกษา