บทคัดย่อ
รายงานการจัดการเรียนรู้แบบโครงงาน ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอหนองพอก จังหวัดร้อยเอ็ด ครั้งนี้มีวัตถุประสงค์คือ (1) เพื่อศึกษาผลการจัดการเรียนรู้แบบโครงงานศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอหนองพอก จังหวัดร้อยเอ็ด (2) เพื่อศึกษาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนก่อนและหลังการเรียนรู้จากครูผู้สอน ที่ได้รับการพัฒนาการจัดการเรียนรู้แบบโครงงานศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอหนองพอก จังหวัดร้อยเอ็ด (3) เพื่อนำเสนอผลที่ได้รับการพัฒนาการจัดการเรียนรู้แบบโครงงานศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอหนองพอก จังหวัดร้อยเอ็ด การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research) โดยผู้วิจัยได้นำเอาหลักการและขั้นตอน ตามแนวคิดของ Kemmis and Mc Taggart มาใช้ในการดำเนินการพัฒนาครูในการจัดการเรียนรู้แบบโครงงาน ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน คือการวางแผน (Planning) การปฏิบัติ (Action) การสังเกต (Observation) และการสะท้อนผล (Reflection) โดยได้แบ่งระยะเวลาดำเนินการออกเป็น 2 วงรอบ คือ วงรอบที่ 1 ระยะเวลาตั้งแต่ 2 เมษายน 2556 ถึง 31 ตุลาคม 2556 และวงรอบที่ 2 ระยะ เวลาตั้งแต่ 1 พฤศจิกายน 2556 ถึง 31 มีนาคม 2557 กลุ่มเป้าหมายที่ใช้ในการวิจัย ใช้ครูผู้สอนทั้งหมดในศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอหนองพอก จังหวัดร้อยเอ็ด ในปีการศึกษา 2556 จำนวน 20 คน เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูลเป็นแบบทดสอบ แบบสังเกตแบบมีส่วนร่วม แบบสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้าง แบบบันทึกผลการนิเทศภายใน แบบประเมินความพึงพอใจ และแบบบันทึกการประเมินคุณภาพผลงาน ที่ผู้วิจัยสร้างขึ้นเอง สำหรับการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณใช้การหาค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ วิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis) เพื่ออธิบายและสรุปเป็นความเรียง การรายงานด้วยการบรรยาย (Descriptive Methodology) การนำข้อมูล มาตีความหมาย (Interpretive Methodology) และวิธีการวิเคราะห์วิจารณ์ (Critical Methodology)
การพัฒนาครูในการจัดการเรียนรู้แบบโครงงานในศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอหนองพอก จังหวัดร้อยเอ็ด โดยใช้กลยุทธ์ 4 กลยุทธ์ คือ กลยุทธ์การอบรมเชิงปฏิบัติการกลยุทธ์การศึกษาดูงาน กลยุทธ์การศึกษาด้วยตนเองและกลยุทธ์การนิเทศภายใน ทำให้ได้วงรอบการพัฒนา 2 วงรอบ สรุปผลการวิจัยได้ ดังนี้
1. ผลการจัดการเรียนรู้แบบโครงงานศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอหนองพอก จังหวัดร้อยเอ็ด
1.1 ผลการดำเนินการพัฒนาครูในการจัดการเรียนรู้แบบโครงงานโดยใช้กลยุทธ์ในการพัฒนา
4 กลยุทธ์ จากการประเมินผลการพัฒนาโดยใช้แบบทดสอบวัดความรู้ความเข้าใจก่อน - หลังการพัฒนาครู พบว่า คะแนนเฉลี่ยทดสอบด้านความรู้ความเข้าใจหลังการพัฒนาสูงกว่าคะแนนเฉลี่ยก่อนการพัฒนา
2. ผลการพัฒนานักเรียนที่ได้รับการจัดการเรียนรู้แบบโครงงาน พบว่า คะแนนเฉลี่ยผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนทุกกลุ่มสาระการเรียนรู้ ในปีการศึกษา 2557 (หลังการจัดการเรียนรู้ แบบโครงงาน) สูงกว่าคะแนนเฉลี่ย ในปีการศึกษา 2556 (ก่อนการจัดการเรียนรู้แบบโครงงาน) ที่ใช้ค่าเฉลี่ยผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนมาเปรียบเทียบ
3. ผลที่ได้รับการพัฒนาการจัดการเรียนรู้แบบโครงงานศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอหนองพอก จังหวัดร้อยเอ็ด พบว่า
3.1 ด้านผู้เรียน พบว่า การจัดการเรียนรู้แบบโครงงานทำให้กลุ่มเป้าหมายปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการจัดการเรียนรู้ ส่งผลให้นักเรียนได้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการเรียนรู้ จากการรับฟังและทำตามคำสั่งของครู มาเป็นผู้ศึกษาค้นคว้า คิดวิเคราะห์ปัญหาหรือศึกษา เรื่องที่สนใจ อย่างลุ่มลึกลงมือปฏิบัติกิจกรรมตามความถนัด ความสนใจ และตามความสามารถของตนเองด้วยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ สามารถสร้างผลงานที่เกิดจากการเรียนรู้ด้วยตนเอง
3.2 ด้านครูผู้สอน พบว่า ครูผู้สอนทุกคนมีกระบวนการจัดการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพ โดยในขั้นเตรียมการครูในแต่ละกลุ่มสาระปรึกษาหารือร่วมกันศึกษาหลักสูตร ศึกษามาตรฐานการเรียนรู้ ศึกษาคำอธิบายรายวิชา ศึกษาคู่มือครู ร่วมกันวางแผนเตรียมการด้านเนื้อหาและวิธีการจัดทำแผนการจัดการเรียนรู้แบบโครงงานได้ถูกต้อง จัดหาแหล่งความรู้หรือแหล่งเรียนรู้ แหล่งในการศึกษาค้นคว้าและอุปกรณ์ต่าง ๆร่วมกันจัดเตรียมเครื่องมือประเมินผลโครงงาน ในขั้นดำเนินการกลุ่มเป้าหมายสามารถจัดการเรียนรู้ แบบโครงงานได้อย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล
3.3 ด้านผู้บริหาร พบว่า ผู้บริหารสถานศึกษา สามารถเป็นผู้นำการปฏิรูปใช้ยุทธวิธีการบริหารแบบมีส่วนร่วม ผู้บริหารมีวิสัยทัศน์เพิ่มขึ้นทำให้สถานศึกษา มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง
3.4 ด้านสถานศึกษา พบว่า สถานศึกษา มีการเปลี่ยนแปลงด้านพฤติกรรมการจัดการเรียนรู้ของครู โดยเปิดโอกาสให้นักเรียนศึกษาค้นคว้าด้วยตนเองตามความสนใจ ครูพัฒนาตนเอง ด้านการจัดการเรียนรู้และส่งผลให้สถานศึกษา พัฒนาคุณภาพนักเรียนทำให้ชุมชน ยอมรับสถานศึกษา ชุมชน มีความพึงพอใจในการจัดการศึกษาของสถานศึกษา
3.5 ด้านผู้ปกครองและชุมชน พบว่า ผู้ปกครองและชุมชน ได้มีส่วนร่วมกับสถานศึกษา ในการเข้ามาประชุมในสถานศึกษา และร่วมประเมินนักเรียน ชุมชน ศรัทธาและยอมรับสถานศึกษา ทำให้มีการสนับสนุนด้านทรัพยากร ด้านวิทยากรท้องถิ่น ตลอดจนกาจัดทำหลักสูตรท้องถิ่น ชุมชน มีความพึงพอใจและไว้วางใจในการจัดการศึกษาของสถานศึกษาด้วยดี