ความหมายของธนาคาร
ธนาคาร หมายถึง สถาบันการเงินที่สำคัญที่สุดที่ดำเนินธุรกิจรับฝากเงินและให้กู้เงินเพื่อกิจการทั่วไป หรือกิจการเฉพาะอย่าง รวมทั้งยังดำเนินธุรกิจการเงินที่สำคัญอีกหลายประเภท
เหตุที่ต้องมีธนาคารในระบบเศรษฐกิจ เนื่องจากเศรษฐกิจในปัจจุบันมีการใช้จ่าย ซื้อขาย แลกเปลี่ยนเงินตราเป็นจำนวนมาก การถือเงินสดอยู่ในมือย่อมไม่สะดวกและปลอกภัย รวมทั้งกิจการธุรกิจหลายอย่างต้องการเงินลงทุนหรือแหล่งเงินกู้เพื่อนำมาดำเนินกิจการซึ่งระบบธนาคาร สามารถตอบสนองความต้องการได้ ดังนั้นจึงเกิดธนาคารขึ้นเพื่อสนองความต้องการทางการเงินของระบบเศรษฐกิจ
ประเภทของธนาคาร แบ่งเป็น 3 ประเภท คือ
1. ธนาคารพาณิชย์
2. ธนาคารกลาง
3. ธนาคารที่มีวัตถุประสงค์เฉพาะอย่าง
ความหมายและหน้าที่ของธนาคารพาณิชย์
ความหมายของธนาคารพาณิชย์
ธนาคารพาณิชย์ หมายถึง ธนาคารที่ดำเนินงานโดยเอกชน ซึ่งเป็นธนาคารที่มีจำนวนมากที่สุด และมีปริมาณเงินหมุนเวียนจนทรัพย์สินมากที่สุดในระบบเศรษฐกิจ
ปัจจุบันธนาคารพาณิชย์ มีบทบาทสูงต่อธุรกิจการเงินของประเทศ เนื่องจากเป็นหน่วนธุรกิจการเงินที่ใหญ่ที่สุดของประเทศ
หน้าที่ของธนาคารพาณิชย์ ที่สำคัญ คือ
1. รับฝากเงิน ประเภทกระแสรายวัน ฝากประจำ และออกทรัพย์ ฯลฯ
2. ให้กู้ยืม กู้ยืมธรรมดา เบิกเงินเกินบัญชีเงินฝากกระแสรายวัน และรับซื้อตั๋วเงิน ฯลฯ
3. บริการอื่นๆ ได้แก่ เป็นตัวแทนลูกค้าซื้อขายหุ้น เก็บเงินตามเช็คและตั๋วเงิน รับฝากของมีค่า (ตู้นิรภัย) ขายเช็คเดินทาง แลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศ รับโอนเงินภายในและภายนอกประเทศ บริการเช็คของขวัญ เป็นตัวแทนขายพันธบัตรรัฐบาล ฯลฯ
ความหมายของธนาคารกลาง
ธนาคารกลาง หมายถึง ธนาคารของรัฐบาลที่รับผิดชอบด้านการเงินของประเทศและมีส่วนในการดำเนินนโยบายการเงินของประเทศ
ธนาคารกลางในประเทศไทย คือ ธนาคารแห่งประเทศไทย (แบงค์ชาติ) ก่อตั้งเมื่อ พ.ศ. 2485
ลักษณะสำคัญของธนาคารกลาง
1. การดำเนินงานของธนาคารกลาง จะต้องเป็นไปเพื่อเสถียรภาพและเศรษฐกิจการเงินของประเทศ มิใช่เพื่อแสวงหารายได้และผลกำไรเหมือนอย่างธนาคารพาณิชย์
2. การดำเนินงานของธนาคาร ต้องเป็นอิสระจากรัฐบาลไม่ถูกควบคุมจากรัฐบาลหรือพรรคการเมืองใดๆ รัฐบาลจะควบคุมอยู่ห่างๆ โดยผ่านกระทรวงการคลัง ร.ม.ต. ว่าการกระทรวงการคลัง มีอำนาจแต่งตั้งผู้ว่าการธนาคารแห่งประเทศไทย
3. ลูกค้าส่วนใหญ่ คือ หน่วงงานของรัฐบาล กระทรวง รัฐวิสาหกิจ และธนาคารพาณิชย์ ทั้งนี้ธนาคารกลางจะไม่ทำธุรกิจติดต่อกับประชาชนโดยตรง
หน้าที่ของธนาคารกลาง
1. รับผิดชอบในการออกและพิมพ์พันธบัตร เพื่อแทนธนบัตรเก่าที่ชำรุด หรือเมื่อได้รับทุนสำรองเงินตราต่างประเทศเพิ่มขึ้น (ทุกประเภทจะต้องมีทุนสำรองระหว่างประเทศเป็นของตน ซึ่งประกอบด้วย ทองคำและสินทรัพย์ต่างประเทศ รวมทั้งของรัฐบาลและของธนาคารพาณิชย์ ที่มีอยู่ในช่วงระยะเวลาหนึ่งๆ
2.เป็นนายธนาคารของรัฐบาลและตัวแทนการเงินของรัฐบาล โดยรับฝากเงินจากหน่วยงานของรัฐบาลและรัฐวิสาหกิจ ให้รัฐบาลและรัฐวิสาหกิจกู้ยืมเงิน เป็นตัวแทนทางการเงินของรัฐบาล เช่น หาแหล่งเงินกู้ทั้งภายในและต่างประเทศ
3. เป็นนายธนาคารของธนาคารพาณิชย์ โดยรับฝากเงินจากธนาคารพาณิชย์ รับหักบัญชีหนี้สินระหว่างธนาคารพาณิชย์ และให้ธนาคารพาณิชย์กู้ยืมเงิน
4. ควบคุมตรวจสอบสถาบันการเงินต่างๆ เพื่อป้องกันมิให้เอาเปรียบประชาชน
5. ควบคุมปริวรรตเงินตราต่างประเทศ (การแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศ)
6. การเก็บรักษาทุนสำรองระหว่างประเทศ
7. การรักษาเสถียรภาพทางการเงินของประเทศ โดยกำหนดนโยบายการเงินในการควบคุมปริมาณเงินของประเทศให้เหมาะสม เพื่อป้องกันและแก้ไขภาวะเงินเฟ้อ หรือเงินฝืด เช่น การประกาศลดค่าเงินบาท เป็นต้น