ฉลาดคิด....ฉลาดทุกข์.....สาธุ...

พระฝรั่งรูปหนึ่งเคยทำงานเป็นผู้ช่วยพยาบาลก่อนจะมาบวช โดยคนที่อยู่ในความดูแลส่วนใหญ่เป็นผู้พิการทางด้านสติปัญญาในศูนย์รับดูแลของรัฐ ท่านตั้งข้อสังเกตว่า คนที่คิดอะไรได้น้อยดูจะร่าเริงและมีความสุขกับชีวิตประจำวันได้ค่อนข้างมาก ในทางตรงกันข้าม คนที่ดูฉลาดกว่ากลับสร้างปัญหาให้กับตัวเองได้มากตามความสามารถในการคิดนั้น

เมื่อมองย้อนกลับมายังคนปกติทั้งหลาย ข้อสังเกตดังกล่าวคงจะประยุกต์ใช้ได้ไม่ต่างกันนัก เพราะชาวบ้านในชนบทที่ดูเหมือนจะด้อยทางการศึกษา มักจะมีความสุขกับชีวิตที่เรียบง่ายได้มากกว่าคนที่เรียนจบมหาวิทยาลัย ซึ่งมีความคิดซับซ้อนกว่าและไม่ใคร่พอใจกับอะไรได้โดยง่าย

ความเป็นไปของชีวิตเช่นนี้ชวนให้ตั้งคำถามกับระบบการศึกษาที่เราได้รับ เพราะเท่าที่เป็นอยู่นั้นดูจะเน้นเรื่องความฉลาดในการคิดหาเหตุผลกันมาก คนที่ใช้สมองด้านขวาได้ดี สามารถคิดและอธิบายเรื่องต่าง ๆ ได้อย่างคล่องแคล่วดูจะได้รับการยกย่องมากกว่าบุคคลอื่น

ความหมายของคนที่เป็น ‘ปัญญาชน’ นั้นดูจะเน้นที่ความสามารถเชิงวิชาการกันเป็นส่วนมาก ทั้ง ๆ ที่บุคคลดังกล่าวอาจมีชีวิตส่วนตัวที่ยุ่งเหยิงและอยู่กับการแก่งแย่งแข่งขันในหน้าที่การงานจนไม่อาจจะเรียกว่าเป็นสุขกับชีวิตได้มากนัก

นักวิทยาศาสตร์ที่มีชื่อเสียงอย่างอัลเบิร์ต ไอนสไตน์นั้น เป็นที่ทราบกันจากบันทึกและจดหมายส่วนตัวว่า เขามีความสัมพันธ์ทางเพศกับผู้หญิงหลายคนในเวลาเดียวกัน และเขียนเล่าเรื่องของตนเองกับผู้หญิงอื่นให้ภรรยาฟังอย่างไม่คำนึงถึงจิตใจของผู้อ่านจดหมาย นอกจากนั้นแล้ว เขายังใช้ความรุนแรงในการทุบตีภรรยาอีกด้วย

ชีวประวัติในทำนองนี้ดูจะไม่ต่างจากนักคิดหรือนักสร้างสรรค์ชื่อดังอีกหลายคนที่ใช้ชีวิตในเชิงสร้างทุกข์ให้กับทั้งตนเองและคนรอบข้าง

ความสำเร็จของบุคคลดังกล่าวนี้เป็นเรื่องที่น่าคิดว่าสอดคล้องกับเป้าหมายของการมีชีวิตอยู่หรือไม่ คนเราอาจประสบความสำเร็จทางการศึกษาและการงาน และอาจมีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับได้ไม่ยาก แต่หากไม่สามารถทำชีวิตของตนเองให้เป็นสุขได้ จะถือว่าประสบความสำเร็จอย่างแท้จริงได้อย่างไร

ในโลกนี้มีเรื่องจำนวนมากที่ถ้าไม่รู้ก็ไม่เสียหายอะไร และอาจจะดีกว่าด้วยซ้ำไปที่ไม่รู้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับคนที่ฉลาดคิดซึ่งมักจะเก็บเอาเรื่องราวนั้นมาคิดและรู้สึกไปต่าง ๆ นานา ยิ่งหากเกิดความรู้สึกไม่ชอบใจในเรื่องใด ดูจะยิ่งมีความสามารถในการหาเหตุผลมาตอบสนองตนเองหรือหักล้างกับผู้อื่นได้มากเป็นพิเศษ

เมื่อเป็นเช่นนี้ เคล็ดลับของความสุขอาจจะอยู่ที่การฉลาดน้อยลงหน่อยและยอมโง่ในบางเรื่อง จะได้ไม่ต้องเหน็ดเหนื่อยกับความพยายามที่จะพิสูจน์ความฉลาดของตนกับใครต่อใคร หากทำได้ย่อมจะมีเวลานั่งมองและทำความเข้าใจกับชีวิตได้มากขึ้นด้วย

เคล็ดลับที่ว่านี้อาจดูเล็กน้อยเกินไปจนคนฉลาดหลายคนมองข้าม แต่เชื่อว่าจะทำให้เป็นสุขกับชีวิตได้มากกว่าที่คิด

ฉลาดคิด ฉลาดทุกข์