ไป้ใหม่มาแอ่วบ้าน
โดย..นัทธมน คำครุฑ

      วันนี้จึงอยากจะพูดถึงธรรมเนียมปฏิบัติของชาวไทลื้อ ที่ได้ปฏิบัติสืบทอดต่อกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ ซึ่งธรรมเนียมที่ปฏิบัติสืบต่อกันมานี้มีอะไรแฝงอยู่ เป็นเหมือนหลัดคิด หลักปฏิบัติที่ทำให้คนลื้อมีความเป็นปึกแผ่น มีความรัก สามัคคี มีความเป็นพี่น้อง และมีความเข้มแข็ง แต่น่าเสียดายที่นับวันจะสูญหายไปกับสังคมที่เปลี่ยนแปลงในยุคปัจจุบัน  สำหรับหญิงสาวที่เข้ามาเป็น“ไป้ใหม่” หรือสะใภ้ใหม่ เป็นหญิงสาวผู้ซึ่งแต่งงานเป็นครั้งแรก ส่วนหญิงหม้ายมีการแต่งงาน ครั้งที่ 2 จะไม่ถือปฏิบัติตามประเพณีนี้ กล่าวคือหลังจากที่ชายหญิงมีการแต่งงานกันตามประเพณี ฝ่ายชายจะต้องไปอาศัยอยู่ที่บ้านของผู้หญิงที่เป็นภรรยา เมื่อแต่งงานได้ 3 - 5 วัน ไป๊ใหม่จะเดินทางไปสร้างความคุ้นเคย รู้จักกับญาติพี่น้องของผู้เป็นสามีแต่เพียงลำพังผู้เดียว ดังนั้นธรรมเนียมจารีตการปฏิบัติจึงน่าจะแฝงด้วยกุศโลบาย คือ

1. เป็นการฝึกความเข้มแข็ง เด็ดเดี่ยว ปล่อยให้เผชิญกับปัญหาและแก้ไขปัญหาด้วยตนเอง หญิงสาวย่อมมีความเหนียมอายเป็นธรรมดา ที่ผ่านมาจะมีแต่พ่อแม่คอยแต่ให้ความอุปการะช่วยเหลือ เมื่อมีครอบครัวแล้วต้องพึ่งตนเองให้มากขึ้น การไปแอ่วบ้านญาติของสามีต้องมีความกล้าที่จะไปแสดงความจริงใจ เต็มใจกับการใช้นามสกุลใหม่
2. เป็นการแสดงตัว ให้ญาติพี่น้องฝ่ายสามีได้เห็นว่า เป็นกุลสตรี สวยงาม เป็นคนดี มีคุณธรรมเป็นผู้สำรวมในกิริยามารยาททุกๆ ด้าน เช่น การใช้วาจา การแต่งกาย
3. เป็นการแสดงให้เห็นว่าเป็นผู้ที่มีความมานะบากบั่น ขยันหมั่นเพียร การไปครั้งนี้จะต้องไปทำงานบ้านทุกอย่าง นับตั้งแต่ ตักน้ำ ตำข้าว ผ่าฟืน ทำอาหารและทำงานบ้านทุกอย่าง
4. เป็นการแสดงให้เห็นว่าเป็นคนที่มีเมตตากรุณา เสียสละ มีน้ำใจ ซึ่งจะมีการเตรียมของฝากด้วยตนเอง เช่น ปลาแห้ง เนื้อย่าง แหนม วุ้นเส้น น้ำอ้อย พริกแห้ง กระเทียม ของใช้ในครัวเรือน 
      จากหญิงสาวในอ้อมอกของพ่อแม่ที่สุขสบาย สู่การมีครอบครัว นับเป็นงานที่หนักสำหรับผู้ที่เริ่มเป็นแม่คนใหม่ที่ดี สวยงาม เหมาะสมประจักษ์แก่สายตาญาติฝ่ายสามี มีแต่เสียงกล่าวสรรเสริญ เชิดชูว่าเป็นดอกไม้คุณธรรม ที่จะมาช่วยค้ำ สร้างชื่อเสียงให้กับวงศ์สกุลสืบต่อไป
      ผู้เป็นไป๊ใหม่ยังจะต้องประพฤติปฏิบัติตนเสมอต้นเสมอปลาย กิจการงานใดของญาติพี่น้อง จะต้องให้ความช่วยเหลือเกื้อกูลทุกครั้งไป กล่าวคือจะต้องปฏิบัติตามภาษิต คือ

1.   หลับเดิกลุกเจ๊า นึ่งเข้าเป่าไฟ
2.   อย่านั่งถ้าก๋าน อย่าหื้อเปิ้นวานเปิ้นใจ๊
3.   เงินคำหาได้ น้ำใจหายาก
4.   ใคร่หื้อเปิ้นฮัก หื้ออู้ม่วนจ๋าหวาน
5.   กั้นเปิ้นก่ายขัว ตั๋วเฮาจ่วยแป๋งฮาว
6.   พริกบ้านเหนือ เกื๋อบ้านใต้ จั๊กไคบ้านตก ห่อมกบ้านออก

       ยังมีภาษิตอีกมากมายที่เกี่ยวข้องกับการปฏิบัติของคนที่มีครอบครัวใหม่ ซึ่งใช้อบรมสั่งสอนสืบต่อกันมา หลังจากที่ไป๊ใหม่ทำงานเสร็จแล้วฝ่ายญาติจะกล่าวชมเชย อวยพรให้มีความสุข สั่งสอนชีวิตการครองเรือน และจะมอบทรัพย์สิน เงินทอง ข้าวของให้ตามอัตถภาพ ความสัมพันธ์สายเครือญาติสำหรับชาวไทลื้อในอดีตจึงแน่นแฟ้นมาก แต่กาลเวลาทำให้โลกและบ้านเมืองเจริญขึ้นความเปลี่ยนแปลงเริ่มเข้ามา ธรรมเนียมปฏิบัติเหล่านี้ได้ค่อยๆ หายไปจนไม่เหลือให้เห็นเลย เช่น สะใภ้จะต้องหาบน้ำใส่ตุ่ม การตำข้าว (ครกกระเดื่อง) ให้บ้านญาติฝ่ายชาย อาจเพราะปัจจุบันนี้แต่ละบ้านใช้น้ำประปา ข้าวก็นำไปสีที่โรงสีข้าวความสะดวกสบายได้เข้ามา และที่สำคัญคือฝ่ายหญิงก็ต้องทำงานนอกบ้านหาเงินจุนเจือครอบครัวเช่นกัน แต่ก็ใช่ว่าจะหมดไปทุกอย่างของการเป็นไป๊ของชาวไทลื้อ ได้เห็นอยู่ทุกวันคือ หลับเดิกลุกเจ๊า นึ่งข้าวไปกาด
       ในอดีตไม่ว่าจะเป็นผู้บ่าว หรือผู้สาว เมื่อเข้ามาเป็นเขยหรือสะใภ้ จะต้องปฏิบัติตัวเช่นนี้ทุกคน ไม่ว่าคนๆ นั้นจะเป็นคนไทลื้อ หรือไม่ใช่คนไทลื้อ จะต้องปฏิบัติตัวเช่นนี้ทุกคน และยังเชื่อว่า ภูมิปัญญาเหล่านี้ที่สืบทอดมา เด็กรุ่นใหม่น่าที่จะร่วมกันรักษาไว้ให้คงอยู่ต่อไป

Advertisement