การพัฒนาที่ยั่งยืน

ผู้แต่ง  พระพรหมคุณาภรณ์  (ป.อ.ปยุตฺโต)  ผู้สรุป  นางสาวสมปอง  จันทคง

11  ต.ค.  2552

-------------------------------

                ในหนังสือได้กล่าวถึงในช่วงแรก ๆ ว่า  ทางตันของการพัฒนาที่ยั่งยืน  โดยได้นำเสนอเกี่ยวกับการพัฒนาของโลกว่าส่วนใหญ่ที่ผ่านมาโลกของเราพัฒนาทางด้านเศรษฐกิจให้เจริญรุ่งเรืองเพียงด้านเดียว โดยลืมนึกไปว่า  ในขณะเดียวกันได้ทำลายโลกไปด้วยอีกทางหนึ่ง  จึงเป็นการพัฒนาที่ไม่ยั่งยืน  รวมทั้งในเมืองไทยของเราก็ได้นำแนวทางการพัฒนามาจากประเทศที่เจริญแล้วเช่นกัน  แต่ก็เป็นการพัฒนาที่ทำให้ชีวิตและสังคมมีปัญหาหมักหมมมากมาย  ประเทศมีความเจริญด้านวัตถุมากขึ้นแต่ขาดการพัฒนาด้านจิตใจ  แสดงให้เห็นความเสื่อมโทรมทางศีลธรรมพร้อมทั้งทางสังคมและวัฒนธรรม  จึงส่งผลให้สภาพแวดล้อมเสื่อมโทรมลงไปด้วย  โดยสรุปปัญหาเกี่ยวกับสภาพแวดล้อมมี  2  ประการ  คือ  ของดีที่มีอยู่ในโลกถูกผลาญสิ้น  หรือปัญหาทรัพยากรร่อยหรอ  และปัญหาระบายสิ่งที่เสียให้แก่โลก  ประชากรยิ่งมากปัญหาก็ยิ่งรุนแรงหนักขึ้นเป็นเงาตามตัว            เมื่อสภาพแวดล้อมเป็นปัญหาก็ทำให้การพัฒนาถึงทางตัน

                นอกจากนี้ยังนำเทคโนโลยีเข้ามาใช้จัดการกับสิ่งแวดล้อม  เทคโนโลยีก็เป็นตัวก่อปัญหา              ในแง่ทำลายของดี ผลาญทรัพยากรที่มีอยู่หมดไปอย่างรวดเร็วและสร้างของเสียให้เกิดขึ้น  เช่น  โรงงานอุสาหกรรม  และรถยนต์ที่ปล่อยควันพิษไอเสีย  ซึ่งก่อให้เกิดปัญหาต่อสุขภาพ  และการสูญเสียอิสรภาพ  เช่นทำให้ไม่สามารถอยู่ดีมีสุขได้เองโดยลำพังเพราะชีวิตนี้ต้องอาศัยเทคโนโลยี

                ทำอย่างไรจึงจะเป็นการพัฒนาที่ยั่งยืน  พระพรหมคุณาภรณ์  (ป.อ.ปยุตฺโต)   ได้กล่าวว่า  กระแสในการพัฒนาแบบใหม่  มีสองกระแสคือ  เอาคนนำกับเอาธรรมชาติเป็นเป้าหมาย  ประสานหรือต่างคนต่างทำ  จุดเริ่มต้นที่ทำให้มีการพัฒนาแบบใหม่  โดยสหประชาชาติได้ตั้งคณะกรรมาธิการโลกว่าด้วยสิ่งแวดล้อมและการพัฒนา  (World on  Commission on Environment and Development)  และเกิดคำว่า  Sustainable Development  ขึ้นและเข้าสู่ประเทศไทย  ซึ่งกำหนดความหมายว่า  การพัฒนาที่ยั่งยืน  

                กระแสการพัฒนาที่ผ่านมาทำให้องค์การยูเนสโก  เห็นว่าเป็นการพัฒนาที่ผิดพลาด  เพราะเป็นการพัฒนาด้านเศรษฐกิจเป็นสำคัญ  แต่ขาดการพัฒนาด้านวัฒนธรรม  ดังนั้นยูเนสโกจึงเสนอให้มีการพัฒนาเชิงวัฒนธรรม  ถึงตรงนี้จะเห็นได้ว่า  แนวทางในการพัฒนาที่ยั่งยืน  มี  2  กระแส  คือ           หนึ่ง  มาจากคณะกรรมาธิการโลกว่าด้วยสภาพแวดล้อมและการพัฒนา  มุ่งพัฒนาและให้ความสำคัญแก่สิ่งแวดล้อม  ปัญหาทรัพยากรร่อยหรอ  และเกิดมลภาวะ  เนื่องมาจากการเพิ่มจำนวนประชากร     สองมาจากทางยูเนสโก  (UNESCO)  ที่ให้ความสำคัญแก่วัฒนธรรม  เพราะเห็นว่าที่ผ่านมาพัฒนาแต่ทางด้านวัตถุ  เน้นการขยายตัวทางเศรษฐกิจที่ใช้ตัวเลขเป็นเครื่องวัด    เอาวิทยาศาสตร์และ

2

เทคโนโลยีเป็นพระเอก  แต่จากนี้ไปจะนำเอาการพัฒนาคุณค่าของมนุษย์และวัฒนธรรม  ถือเป็นหัวใจสำคัญของการพัฒนา  โดยเชื่อมโยงกับการพัฒนาสิ่งแวดล้อมควบคู่กันไป

                แต่การพัฒนาทั้งสองกระแสก็ยังไม่ประสบความสำเร็จเท่าที่ควร  ซึ่งพระพรหมคุณาภรณ์  (ป.อ.ปยุตฺโต)  ได้เสนอข้อพิจารณาหลายอย่าง  เช่น

1.       การพัฒนาทั้งสองกระแสบอกแจ้งเหตุปัจจัยต่าง ๆ ได้ถูกต้องและครบถ้วนหรือเพียงพอหรือไม่

2.       การแก้ปัญหาโดยเน้นมิติทางด้านวัฒนธรรม  ที่ถูกต้องควรเป็นอย่างไร  ต้องเข้าใจระบบจริยธรรมให้ถูกต้องจึงจะแก้ไขได้สำเร็จ

3.       ข้อเสนอในการแก้ปัญหาอย่างกว้าง ๆ เมื่อนำไปใช้ในแต่ละสังคม แต่ละประเทศ  จะต้องปรับให้เข้ากับสังคม  ประเทศนั้น ๆ เพราะมีเหตุปัจจัยที่แตกต่างกัน

อย่างไรที่เรียกว่าการพัฒนาที่ยั่งยืน  พระพรหมคุณาภรณ์  (ป.อ.ปยุตฺโต)  กล่าวว่า   การพัฒนาที่ยั่งยืน  คือ  การพัฒนาที่สนองความต้องการของปัจจุบัน  โดยไม่ทำให้ประชาชนรุ่นต่อไปในอนาคตต้องประนีประนอมยอมลดความสามารถของเขาในการที่จะสนองความต้องการของเขาเอง  หรือการพัฒนาที่ยั่งยืนคือ  นโยบายที่สนองความต้องการของประชาชนในปัจจุบัน  โดยไม่ต้องทำลายทรัพยากรซึ่งจะเป็นที่ต้องการในอนาคต

การพัฒนาที่ยั่งยืนเพื่อสร้างสังคมที่ยั่งยืน  สังคมที่ยั่งยืน  คือ  สังคมที่สนองความต้องการของตนได้โดยไม่ทำให้สัตว์จำพวกอื่นและประชาชนรุ่นต่อ ๆ ไป ในอนาคตต้องประนีประนอมยอมลดความต้องการของเขา 

นั่นหมายความว่า  การทำกิจกรรมของมนุษย์ต้องสอดคล้องกับกฎเกณฑ์ของธรรมชาติ                ต้องบูรณาการทั้งเศรษฐกิจและธรรมชาติแวดล้อมเข้าด้วยกัน  เพื่อจะพิทักษ์รักษาทรัพยากรธรรมชาติ  และกำจัดความยากจนออกไป  ดังนั้น  การพัฒนาที่ยั่งยืน  มีแนวทางสรุปได้ดังนี้

1.  ต้องวางนโยบายประชากรให้ดี  เช่น  ควบคุมจำนวนประชากร  ด้วยการวางแผนครอบครัว  ในการแก้ปัญหาประชากรที่สำคัญอย่างหนึ่งคือการแก้ปัญหาทางการศึกษา  เพราะจะครอบคลุมไปถึงการแก้ปัญหาด้านอื่น ๆ ทั้งหมด  ทั้งปัญหาความยากจน  สาธารณสุข  ตลอดจนการอนุรักษ์ธรรมชาติ 

2.  ต้องอนุรักษ์หรือสงวนทรัพยากร  สิ่งแวดล้อม  ใช้ทรัพยากรอย่างประหยัดและอย่างมีประสิทธิภาพ  ซึ่งมีหลายวิธี  เช่น  จัดตั้งป่าสงวน  วนอุทยาน  อุทยานแห่งชาติ  เขตอนุรักษ์พันธุ์สัตว์ป่า  การฟื้นฟูแหล่งธรรมชาติที่เสื่อมโทรง  การรักษาดิน น้ำ อากาศ  ให้ปลอดสารเคมีและมลภาวะ              

3

การผลิตเทคโนโลยีกำจัดน้ำเสีย  ตลอดจนการปรับเปลี่ยนการใช้ชีวิตไม่สุรุ่ยสุร่าย  ต้องประหยัดพลังงาน

การพัฒนาที่ยั่งยืน  จะสำเร็จได้  จะต้องพัฒนาคน  ให้มีจริยธรรม  พระพรหมคุณาภรณ์  (ป.อ.ปยุตฺโต)  ได้สรุปให้เห็นว่า  ปัญหาในการพัฒนาที่ยั่งยืนไม่สำเร็จ  เกิดจาก  กิเลิส  3  อย่างที่ขัดขวางจริยธรรม  คือ  ตัณหา  มานะ  ทิฏฐิ

1.  ตัณหา  ความอยากได้  อยากบำรุงบำเรอตนเอง ให้มีสุข สะดวกสบาย  พรั่งพร้อม  ด้วยวัตถุ  คืออยากได้ผลประโยชน์

2.  มานะ  ความต้องการยิ่งใหญ่  อยากมีอำนาจครอบงำผู้อื่น  ตั้งแต่บุคคล  สังคม  ประเทศชาติ  คือความใฝ่อำนาจ

3.  ทิฏฐิ  ความยึดมั่นตลอดจนคลั่งไคล้ในค่านิยมแนวคิด  ลัทธิ  ศาสนา  อุดมการณ์ต่าง ๆ  ซึ่งแก้ได้ยาก

เราจะต้องพัฒนาคน  พัฒนาด้านเศรษฐกิจเป็นคู่ขนานกันไปกับการพัฒนาจริยธรรม    แต่ถ้าพัฒนาแบบประนีประนอมการพัฒนาก็จะไม่ยั่งยืน 

ระบบการพัฒนาที่ยั่งยืน  มองจาก  4  ปัจจัย  คือ

1.  มนุษย์  

     1.1  ต้องมุ่งให้การศึกษาและจัดสรรปัจจัยเกื้อหนุนอื่นเพื่อให้ชีวิตเจริญงอกงาม  เป็นมนุษย์โดยสมบูรณ์ 

     1.2  มนุษย์เป็นทรัพยากร  ซึ่งเป็นทุนหรือปัจจัยในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม  พึงพัฒนาคนให้มีคุณภาพมีสุขภาพดี  ขยัน  อดทน  รับผิดชอบ  มีฝีมือ  มีความรู้ความสามารถ  เชี่ยวชาญ  พร้อมที่จะเป็นกำลังสำคัญในระบบเศรษฐกิจและสังคมที่จัดสรรให้เกื้อหนุนและนำไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน      

2.  สังคม

      2.1  จัดระบบสังคม  ทั้งด้านเศรษฐกิจ  การเมือง  การบริหาร  ตลอดจนกิจการต่าง ๆ  ให้ประสมกลมกลืนสอดคล้องเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันบนฐานแห่งความรู้ความเป็นจริง

      2.2  จากการพัฒนาระบบเศรษฐกิจ  การเมือง  การปกครอง  เป็นผลสำเร็จของการพัฒนาสังคม  มีชีวิตที่ดีงาม  มีอิสรภาพ  และสันติสุขที่แท้จริง

      2.3  สร้างบรรยากาศแห่งความไม่เบียดเบียน  บรรยากาศแห่งความช่วยเหลือเกื้อกูล  พิทักษ์ปกป้องคนที่อยู่ในสถานะต่าง ๆ   ซึ่งมีโอกาส  มีความสามารถต่างกัน 

4

3.  ธรรมชาติ

      3.1  มองตัวเองให้เป็นส่วนหนึ่งของธรรมชาติ  ต้องมีชีวิตที่สอดคล้องกลมกลืนกับธรรมชาติ  ความสามารถที่แท้จริงของมนุษย์คือการทำให้โลกน่าอยู่

      3.2  คุ้มครองสังคมให้อยู่ในสันติสุข  ธรรมชาติเป็นตัวหล่อเลี้ยง  มนุษย์ที่เข้าสู่วิถีการพัฒนาจะได้รับคุณค่าจากธรรมชาติ

4.  เทคโนโลยี

     4.1  การประดิษฐ์  การผลิต  การใช้เทคโนโลยี  เพื่อใช้แก้ปัญหาและอนุรักษ์ธรรมชาติมีมากมาย  ต้องเกื้อกูล  ไม่ทำลายธรรมชาติ  นำของเสียมาผลิตเวียนใช้ประโยชน์ใหม่  วางมาตรการบังคับ  ควบคุม ต้องเร่งแก้ไขปรับปรุงอีกมาก

     4.2  สังคมไทยบางสังคมขาดภูมิหลังในการพัฒนาเทคโนโลยี

     4.3  เทคโนโลยีเป็นเครื่องขยายวิสัยแห่งอินทรีย์ของมนุษย์  ต้องพัฒนาเทคโนโลยีควบคู่ไปกับการพัฒนาตนเอง

     4.4  เทคโนโลยีเป็นส่วนประดิษฐ์เสกสรรของมนุษย์  เป็นสิ่งแวดล้อมเทียม  ต้องใช้อย่างไม่ประมาท

     4.5  การใช้เทคโนโลยี  มี  2 แบบ  คือ  แบบสนองตัณหา  และเพื่อเกื้อหนุนให้ตนเองมีชีวิตดีงาม  สมบูรณ์  มีอิสรภาพ  และสันติสุข 

มนุษย์จึงควรเข้าถึงความจริงของธรรมชาติ  พร้อมพัฒนาความสามารถที่จะใช้ความรู้เพื่อให้โลกดีขึ้น  ใช้ความรู้อย่างถูกต้อง   อย่างเป็นบัณฑิตชน 

_________________________

บทสรุป

การพัฒนาที่ยั่งยืน

ของพระพรหมคุณาภรณ์  (ป.อ.ปยุตฺโต)

เสนอ

รศ. ดร.พฤทธิ์  ศิริบรรณพิทักษ์

โดย 

นางสาวสมปอง  จันทคง 

นักศึกษาปริญญาเอก  สาขาการบริหารการศึกษา

เลขประจำตัวนักศึกษา  5251023

มหาวิทยาลัยราชธานี

บทสรุปนี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาวิชาการวิเคราะห์นโยบายการศึกษา  932 801

มหาวิทยาลัยราชธานี

ตุลาคม  2552

Advertisement